Një ditë, ne mund të jemi marsianë.
Jo krijesa të gjelbra shkëlqyese me tre sy dhe antena, por njerëzi të lindur dhe të rritur në Planetin e Kuq.
Studiuesit e NASA-s aktualisht po kalojnë një vit në një habitat të simuluar të Marsit në Teksas, në përgatitje për planin ambicioz të agjencisë hapësinore për të ulur astronautët e parë në Mars në vitet 2030, ndërsa Agjencia Evropiane e Hapësirës (ESA) po përgatitet për raundin e parë të udhëtimimit nga Toka në Mars në fund të dekadës.
Por hartat e sakta të tokës dhe të dhënat lokale të motit janë kritike për uljen e sigurt të anijes kozmike. Studiuesit në Universitetin e Nju Jorkut në Abu Dhabi (NYUAD) po e sjellin këtë ëndërr më afër realitetit me Atlasin e tyre Marsian.
Duke kombinuar me kujdes mbi 3000 imazhe me rezolucion të lartë të mbledhura nga sonda Hope e Emirateve të Bashkuara Arabe, e cila ka qenë në orbitën e Marsit që nga viti 2021, ekipi krijoi “një mozaik të bukur me ngjyra të të gjithë planetit”, tha Dimitra Atri, kreu i Grupit të Kërkimeve të Marsit në NYUAD.
“Nëse shikoni historinë e Marsit, shumë sonda janë rrëzuar,” tha Atri, duke shtuar se atmosfera e hollë e bën të vështirë që raketat të ngadalësohen dhe madje edhe erërat e ulëta mund të ndryshojnë trajektoret e uljes. “Nëse një sondë rrëzohet, kjo është një humbje e madhe e shkencës dhe burimeve. Por kur dërgoni njerëz duhet të jeni shumë të kujdesshëm.”
Kuptimi i modeleve ditore dhe sezonale të motit mund t’i ndihmojë studiuesit të identifikojnë kohën dhe vendndodhjen më të sigurt të uljes, sipas Atrit.
Ulja është vetëm një sfidë që atlaset e sakta mund të ndihmojnë për të kapërcyer: identifikimi i vendndodhjeve më të mira për vendbanimet njerëzore për sa i përket peizazhit, temperaturës dhe burimeve është një tjetër. “Nëse ka akull në dispozicion, ne mund ta shndërrojmë atë në ujë që mund të përdoret për banim,” shpjegon Atri.
“Mund të tingëllojë budallallëk, por ndoshta në të ardhmen do të jetë shumë e zakonshme që njerëzit të shkojnë në Mars dhe madje të jetojnë atje”, tha ai.
Pluhuri dhe shkretëtirëzimi
Astronomët kanë hartuar Marsin për gati dy shekuj. Harta e parë e Marsit u prodhua në 1840 nga Wilhelm Beer dhe Johann von Mädler në Gjermani. Por ishte harta e vitit 1877 e astronomit italian Giovanni Schiaparelli që ngjalli një magjepsje të qëndrueshme me idenë e një qytetërimi marsian, kur kanalet natyrore të ujit që ai shënoi në hartë u etiketuan gabimisht si rrugë ujore artificiale.
Misionet Mariner të NASA-s në vitet 1960 dhe 1970 dhanë një kuptim më të mirë të topografisë së Marsit, duke përfshirë imazhet e para të vullkaneve, rrjedhave të lavës, kanioneve shkëmbore dhe stuhive të mëdha pluhuri. Në dekadat që nga ajo kohë, NASA ka krijuar një numër hartash, duke përfshirë ato të bazuara në mineralogjinë e planetit, dhe në fillim të këtij viti, agjencia hapësinore amerikane lëshoi një hartë të detajuar interaktive 3D të Marsit.
Instituti Goddard i NASA-s i Shkencave Hapësinore tani po përdor hartën e NYUAD në softuerin e tij Mars 24, i cili mban oraret e sakta në Mars. JMARS, një bazë të dhënash e disponueshme publikisht e përdorur nga shkencëtarët e NASA-s për planifikimin e misionit, ka përfshirë gjithashtu atlasin në bazën e të dhënave të tij.
Scott Dickenshied, një përfaqësues i JMARS, i tha CNN në një email se harta e NYUAD është “krijuar nga të dhënat e marra më së fundmi se disa nga hartat e mëparshme globale” dhe ofron një “perspektivë shtesë se si duket Marsi”.
Ndërsa instrumentet e NASA-s dhe ESA-së ofrojnë të dhëna me rezolucion më të lartë për një periudhë më të gjatë kohore, instrumenti i përdorur për të mbledhur të dhënat për atlasin NYUAD është në gjendje të “vëzhgojë të gjithë diskun e Marsit”, sipas Dickenshied, duke shtuar se kjo perspektivë “mund të të jetë shumë i dobishëm për studiuesit që kërkojnë të vëzhgojnë retë ose aktivitetin e stuhisë së pluhurit në një shkallë planetare.”
Marsi dhe Toka
Është teorizuar se Marsi dikur ishte një planet i mbuluar me ujë si Toka që mund të kishte pasur jetë, por goditjet në atmosferën e tij shkaktuan ftohje dhe thatësi që çoi në gjendjen e tij aktuale të thatë. Tani, planeti përjeton stuhi të rregullta globale pluhuri, të cilat kanë një ndikim të madh në klimën e tij, duke përfshirë bllokimin e rrezatimit dhe nxehtësisë, thotë Atri.
Shkretëtira është një problem në rritje në Tokë, veçanërisht në rajone të tilla si Gadishulli Arabik dhe Afrika, dhe Atri beson se shkencëtarët e klimës mund të zbatojnë të dhënat e mbledhura në lidhje me shkretëtirën e Marsit në Tokë, “për të kuptuar se çfarë mund të ndodhë me planetin tonë në vazhdim”.
“Shqetësimi im është se nëse nuk bëjmë mjaftueshëm në Tokë (për të trajtuar ndryshimet klimatike), atëherë ajo mund të bëhet si Marsi,” shton ai.
Në të ardhmen, Atri planifikon të rikrijojë kushtet marsiane në laborator për të studiuar se si rriten bimët. Marsi ka një mjedis të ashpër: shumë pak atmosferë, temperatura jashtëzakonisht të ulëta dhe nivele të larta të rrezatimit UV.
Rreth 34% e të gjitha emetimeve globale të gazeve serrë të prodhuara nga njeriu vijnë nga prodhimi i ushqimit, i cili përdor sasi të mëdha toke dhe ujë. Por joefikasiteti në sistem do të thotë që një e treta e ushqimit në botë shkon dëm, ndërsa mbi 345 milionë njerëz përjetojnë pasiguri ekstreme ushqimore dhe rritje të urisë dhe kequshqyerjes. Burimet e kufizuara në hapësirë nënkuptojnë se teknologjia e prodhimit të ushqimit në Mars duhet të jetë shumë efikase dhe e mbyllur, me pak ose aspak mbetje.
Hulumtuesit në Mbretërinë e Bashkuar botuan një artikull në revistën Nature Food duke eksploruar sesi bujqësia e mjedisit të kontrolluar në hapësirë mund të jetë një “portë” për zhvillimin e teknologjisë së ngjashme për Tokën, ndërsa dy shkencëtarë të ushqimit në Kanada kanë botuar një libër që argumenton se rritja e ushqimit në Mars mund të transformojë bujqësinë në Tokë.
Shumë shkencëtarë besojnë se jeta në Tokë ka origjinën në Mars miliarda vjet më parë, dhe Atri e sheh Planetin e Kuq si laboratorin e përsosur për të hulumtuar teorinë.
