Pauline Newman është 96 vjeç dhe ka qenë gjyqtare pjesën më të madhe të jetës së saj. Është një pozicion i përjetshëm, në të cilin ajo vetë do të dëshironte ta vazhdonte derisa të mbyllte sytë, por me siguri nuk do të mundet për shkak të moshës.
Rrugës drejt zgjedhjeve të 2024-ës, me Joe Biden në moshën 80-vjeçare, kandidati presidencial i Partisë Demokratike në pushtet, dhe Donald Trump në moshën 77-vjeçare që konsiderohet si favoriti i partisë republikane për t’u përballur me të, në SHBA është hapur një debat i madh për politikanët dhe kufirin e moshës deri në të cilën ata mund të jenë në gjendje të jenë në krye të pushtetit.
A munden politikanët, të cilët kanë kaluar moshën e pensionit, të udhëheqin një vend të tërë dhe të vendosin për të ardhmen e popullit të tij, është pyetja që shqetëson qytetarët edhe përtej kufijve amerikanë?
Përtej çdo diskutimi rreth moshës, shqetësimet janë të shumta, ndoshta edhe më të mëdha. Një prej tyre ka të bëjë me gjendjen mendore të këtyre të moshuarve në pozita kritike të pushtetit, shkruan një artikull përkatës i BBC-së.
Neuroshkenca dhe psikologjia vlerësojnë se performanca njohëse ndryshon ndërsa njerëzit rriten, duke e bërë të vështirë faktin nëse dikush është vërtet shumë i vjetër për të udhëhequr.
Kjo është për shkak se, ndërsa disa aftësi priren të bien me moshën, disa të tjera përmirësohen ndjeshëm. Në fakt, disa më të moshuar, siç quhen ata, ruajnë mprehtësinë mendore të njerëzve shumë dekada më të rinj se ata.
Pra, cila është mosha e duhur që politikanët të dorëhiqen?
“Unë mendoj se në një kontekst më të gjerë 65 është një moshë e arsyeshme,” thotë Mark Fisher, drejtor i Qendrës për Neuropolitikë në Universitetin e Kalifornisë, Irvine.
Dhe ndërsa 65 vjeç duket të jetë mosha kyçe për SHBA-në, ku jetëgjatësia është 76 vjeç, e njëjta gjë nuk është e vërtetë për pjesën tjetër të botës, e cila mund të ketë jetëgjatësi dhe sisteme të ndryshme shëndetësore.
Për shembull, jetëgjatësia specifike për burrat në SHBA është 73 vjet, që është më e ulët se shumë vende, por jo Kameruni, presidenti i të cilit, Paul Biya, në moshën 90 vjeçare është lideri më i vjetër i vendit.
Dhe megjithëse testimi i baterisë njerëzore është mënyra më e mirë për të gjykuar gjendjen dhe qëndrueshmërinë e saj, loja gjykohet për komorbiditetin, siç përcaktohet nga Organizata Botërore e Shëndetësisë, bashkëjetesa e dy sëmundjeve ose dy gjendjeve patologjike në të njëjtin pacient.
Sëmundjet e zemrës, kolesteroli i lartë dhe presioni i lartë i gjakut mund të ndikojnë në funksionin e trurit dhe veçanërisht funksionin ekzekutiv.
Sipas Fisher, “hipertensioni është, së bashku me pleqërinë, faktori më i rëndësishëm dhe më me ndikim i plakjes së trurit në përgjithësi dhe i funksionit të tij ekzekutiv në veçanti”.
Kjo është arsyeja pse diagnostikimi dhe trajtimi i hershëm i hipertensionit mbron shëndetin e trurit. Por për shkak se është e padrejtë të vrasësh kuajt kur ata plaken, me kalimin e viteve aftësia e njerëzve për të marrë vendime dhe për të ndërmarrë veprime bazuar në informacionin që kanë përpara përmirësohet.
E thënë thjesht, edhe pse 70-vjeçarët e përpunojnë informacionin e ri më ngadalë se 30-vjeçarët, ata janë shumë më të mirë në sintetizimin e tij drejt një rezultati me përfitime më të mëdha se të tjerët.
“Ajo që ndodh me trurin e njerëzve të moshuar është se ata përmirësohen në atë që quhet inteligjencë e kristalizuar”, shpjegon Rose McDermott, e specializuar në psikologjinë politike në Universitetin Broën.
Natyrisht, aktiviteti fizik, stimulimi mendor dhe kontakti social janë të gjitha të rëndësishme për mirëmbajtjen e indeve të trurit dhe funksionit të trurit, ndërsa fuqia financiare e njerëzve në pozita të pushtetit dhe aksesi i tyre në objektet më të mira shëndetësore sigurojnë do t’i ndihmojë edhe më shumë.
Megjithatë, njerëzit nuk janë dakord, pasi sipas një sondazhi të kohëve të fundit nga Qendra Norc për Çështjet Publike, të publikuar nga Associated Press, shumica e votuesve e konsiderojnë moshën e Joe Biden një shqetësim të madh në kohën e zgjedhjeve.
Gjithashtu, një tjetër sondazh nga CBS dhe YouGov tregon se shumica e të anketuarve e konsiderojnë postin e presidentit shumë kërkues për dikë mbi 75 vjeç, duke rrëzuar edhe Donald Trump nga gara.
/abcnews.al
