Përqendrimi atmosferik i pesë kimikateve të ndaluara që shkatërrojnë ozonin është rritur, sipas hulumtimit të botuar në revistën Nature Geoscience.
Këto janë klorofluorokarbure (CFC), kimikate që u përdorën gjerësisht në prodhimin e qindra produkteve të tilla si sprej aerosol, agjentë fryrës për shkume dhe materiale paketimi dhe tretës. Prodhimi i tyre për përdorime të tilla u ndalua sipas Protokollit të Montrealit në vitin 2010, sepse shkatërrojnë shtresën mbrojtëse të ozonit të Tokës.
Megjithatë, këto substanca mund të lirohen ende si lëndë të para, të cilat përdoren për të bërë përbërës të tjerë, ndërmjetës dhe nënprodukte në prodhimin e kimikateve të tjera, si hidrofluorokarburet (HFCs), të cilat u zhvilluan si zëvendësues për CFC-të në frigorifer dhe kondicioner. Ky është një përjashtim i lejuar sipas Protokollit të Montrealit, por ai bie ndesh me objektivat e tij më të gjera.
Hulumtimi, i udhëhequr nga Universiteti i Bristolit dhe Administrata Kombëtare Oqeanike dhe Atmosferike e SHBA (NOAA), u krye nga një ekip shkencëtarësh nga Britania, SHBA, Zvicra, Australia dhe Gjermania.
Studiuesit u fokusuan në pesë CFC, të cilat kanë jetëgjatësi atmosferike që varion nga 52 në 640 vjet. Pas matjeve të bëra në 14 vende në mbarë botën, u zbulua se përqendrimi atmosferik i pesë CFC-ve është rritur që prej vitit 2010 dhe arriti një përqendrim rekord në 2020.
Për tre prej këtyre CFC-ve, emetimet e shtuara mund të jenë pjesërisht për shkak të përdorimit të tyre në prodhimin e dy HFC-ve të zakonshme, të përdorura kryesisht në ftohje dhe ajër të kondicionuar. Arsyet pas rritjes së emetimeve të dy CFC-ve të tjera janë më pak të qarta, pasi nuk ka përdorime aktuale të njohura për to.
“Përfundimi është se procesi i prodhimit për disa prej kimikateve që zëvendësojnë CFC-të mund të mos jetë plotësisht miqësor ndaj ozonit, edhe nëse vetë kimikatet zëvendësuese janë,” thotë autori kryesor i studimit, Luke Western studiues në Universitetin e Bristolit dhe Administrata Kombëtare e Oqeanit dhe Atmosferës.
Sipas studiuesve, emetimet nga këto CFC aktualisht nuk përbëjnë një kërcënim të rëndësishëm për rikuperimin e ozonit, por për shkak se janë gazra të fuqishëm serë, ato ende ndikojnë në klimën. Gjithashtu, nëse emetimet e këtyre pesë CFC-ve vazhdojnë të rriten, ndikimi i tyre mund të mohojë disa nga përfitimet e fituara nga Protokolli i Montrealit.
“Duke pasur parasysh rritjen e vazhdueshme të këtyre kimikateve në atmosferë, mund të jetë koha për të menduar për përmirësimin e Protokollit të Montrealit pak më shumë,” tha bashkëautori i studimit Johannes Laube nga Instituti për Kërkimin e Energjisë dhe Klimës në Forschungszentrum Jülich.
