Nga David Robson, BBC
E panjohura jo vetëm që na frikëson, por mund të na bëjë edhe të pasigurt. Shkencëtarët po përpiqen të shpjegojnë se përse pasiguria mund të jetë kaq torturuese dhe si mund të përcaktojmë pasojat dhe sjelljen tonë.
Duke i kuptuar ato mekanizma, ne mund të mësojmë t’i reduktojmë ndjenjat dhe ndoshta edhe të lulëzojmë nën frikën e së panjohurës. Njohuritë tona për efektet e pasigurisë në tru dhe trup vijnë nga një seri studimesh paksa sadiste. Në një eksperiment tipik, pjesëmarrësit janë të lidhur me elektroda, ndërsa studiuesit matin përgjigjet fiziologjike që priren të lidhen me stresin – të tilla si djersitja ose ndryshimet në madhësinë e bebëzës së syrit.
Studim pas studimi, studiuesit zbuluan se çdo element i papara-shikueshmërisë rrit ndjeshëm shqetësimin e njerëzve, pavarësisht se nuk ka dallim objektiv në intensitetin e goditjes. Pjesëmarrësit tregojnë stres më të madh nëse ka një shans 50% që ata të mund të marrin një goditje, për shembull, në krahasim me situatat në të cilat ka një siguri 100% se do të goditen nga rryma.
Dhe nuk është vetëm pasiguria e një kërcënimi që shkakton shqetësim: ne gjithashtu hezitojmë ta vendosim veten në situata potencialisht fitimprurëse nëse ato përfshijnë një element të papara shikueshmërisë, raporton abcnews.al
Tanovic u kërkoi pjesëmarrësve të luanin një lojë të quajtur “Uncertain Waiting Tasks”.” Nuk kërkon shumë aftësi – gjatë provave të ndryshme, pjesëmarrësit kanë mundësinë të fitojnë pak para.
Rezultati i çdo prove është i rastësishëm, por pjesëmarrësit kanë mundësinë për të ditur rezultatin menjëherë, në vend që të presin disa sekonda para se ta zbulojnë. Njohuria e menjëhershme vjen me një penallti, megjithatë: nëse fitojnë provën, do të kenë më pak shanse për të fituar dhe çmimi do të jetë më i vogël.
Pavarësisht se ishte opsioni më racional, vetëm 37% e pjesëmarrësve zgjodhën të prisnin në çdo provë të vetme. Pjesa tjetër ishin të gatshëm të merrnin një goditje financiare për të shmangur disa nga pritjet me ankth.
Neuroshkencëtarët kanë filluar të gjurmojnë aktivitetin e trurit. Hulumtimi është ende në vazhdim, por rezultatet e deritanishme ofrojnë disa sugjerime të përgjigjes nervore ndaj pasigurisë . Duket se ka një aktivitet të shtuar në amigdalë, për shembull, që mund të pasqyrojë një gjendje ” hipervigjilence “, kështu që ne jemi më vigjilentë ndaj rreziqeve të mundshme. Pasiguria gjithashtu duket se shkakton insulën e përparme, e cila është e përfshirë në peshimin e pasojave të një ngjarjeje të veçantë dhe që mund të tregojë vlerësimet e trurit për dëmin e mundshëm.
Truri vazhdimisht përpiqet të parashikojë se çfarë do të ndodhë më pas, duke e lejuar atë të përgatisë trupin dhe mendjen në mënyrën më efektive të mundshme. Në situata të pasigurta, ky planifikim është shumë më i vështirë dhe nëse jeni duke u përballur me një grabitqar ose një armik njerëzor, përgjigja e gabuar mund të jetë vdekjeprurëse.
Si rezultat, mund të jetë e dobishme të gaboni në anën e kujdesit – ose duke shmangur plotësisht pasigurinë ose duke e vendosur trurin dhe trupin në një gjendje të ekzaltuar që është gati për t’iu përgjigjur një situate në ndryshim.
Çështje interpretimi
Pavarësisht nga ky themel i përbashkët evolucionar për frikën tonë nga e panjohura, njerëzit kanë perceptime të ndryshme për pasigurinë – besime që mund të formojnë përgjigjet e tyre dhe pasojat e tyre për shëndetin dhe mirëqenien e dikujt. Psikologë të tillë si Carleton i matin këto qëndrime duke përdorur shkallën e “intolerancës ndaj pasigurisë.”
Njerëzit që kanë intolerancë të lartë ndaj pasigurisë priren të kenë reagime të larta ndaj stresit dhe ndaj situatave të pasigurta. Intoleranca e lartë ndaj pasigurisë rrit ndjeshëm cenueshmërinë e dikujt ndaj një sërë çrregullimesh si ankthi dhe depresioni, pasi frika zgjat shumë edhe pasi kërcënimi i mundshëm ka kaluar, raporton abcnews.al
Terapia konjitive e sjelljes, për shembull, mund t’i mësojë njerëzit të mendojnë gjëra të tmerrshme që mund të shkaktohen nga një ngjarje e paparashikueshme dhe të vënë në dyshim aftësinë e tyre për të përballuar pasigurinë. Disa njerëz mund të supozojnë se ata thjesht nuk mund të ia dalin pa zgjidhur çdo të panjohur, duke i bërë ata të ndihen të paralizuar sa herë që gjërat nuk shkojnë saktësisht sipas planit. Pavarësisht nëse vuani apo jo nga një çrregullim klinik, përpjekjet për të parashikuar të ardhmen janë shpesh krejtësisht të kota.
“Kur shqetësohemi, mendojmë për rezultatet e mundshme të një situate të pasigurt në një përpjekje për t’u përgatitur disi,” tha Tanoviç. “Në realitet, shqetësimi nuk e zvogëlon pasigurinë me të cilën përballemi dhe përkundrazi na bën të ndihemi më të shqetësuar.” Siç na mësuan stoikët e lashtë, do të bënim shumë më mirë të pranonim paaftësinë tonë për të kontrolluar situatën.
Në disa raste, ne madje mund të jemi në gjendje të kuptojmë se pasiguria mund të jetë një burim ekzaltimi. Në fund të fundit, jeta do të ishte shumë e mërzitshme, nëse rezultati i çdo ngjarjeje do të dihej paraprakisht.
/abcnews.al
