Loading ...
“A e di dikush vërtet se çfarë është Somalilandi?” – i tha presidenti amerikan Donald Trump gazetës New York Post gjatë fundjavës, pasi Izraeli u bë shteti i parë në botë që njohu republikën e vetëshpallur në Afrikën Lindore.
Trump tha se Shtetet e Bashkuara nuk do ta ndjekin këtë hap dhe se Uashingtoni duhet ta “studiojë” çështjen, në një kohë kur një numër gjithnjë e më i madh shtetesh po e refuzojnë vendimin e Izraelit. Më shumë se 20 shtete, kryesisht nga Lindja e Mesme dhe Afrika, e cilësuan njohjen si një “masë të paprecedentë” që mund të minojë paqen dhe sigurinë në Bririn e Afrikës dhe në Detin e Kuq, me pasoja serioze për paqen ndërkombëtare.
Departamenti Amerikan i Shtetit tha se vazhdon ta njohë integritetin territorial të Somalisë, “i cili përfshin edhe territorin e Somalilandit”. Mbeti e paqartë pse Izraeli e bëri këtë deklaratë të premten ose nëse priste diçka në këmbim, ndërsa raportimet më herët gjatë këtij viti sugjeronin se Somaliland po shqyrtohej si një destinacion i mundshëm për palestinezët e zhvendosur nga Gaza.
Somaliland ndodhet pranë Xhibutit, i cili strehon baza ushtarake të Shteteve të Bashkuara, Kinës, Francës dhe disa vendeve të tjera. Ai është gjithashtu i pozicionuar në mënyrë strategjike në Gjirin e Adenit, përballë Jemenit dhe zonave të kontrolluara nga lëvizja Houthi e mbështetur nga Irani.
Pra, çfarë dimë për Somalilandin?
Somalilandi është një shtet i vogël dhe i largët, pa njohje ndërkombëtare, i cili gjatë vitit të fundit është shndërruar në arenë të një përplasjeje rajonale shpërthyese, të mbushur me interesa gjeopolitike.
Kjo republikë e vetëshpallur, një territor i sunduar nga klani mysliman Issaq, u shkëput nga shteti amë, Somalia, në vitin 1991 dhe shpalli pavarësinë pa garanci ndërkombëtare. Që prej asaj kohe, ka tentuar të sigurojë njohje nga shtete të ndryshme, ndërsa njëkohësisht është përforcuar kundër kërcënimeve rajonale, kryesisht nga Somalia, e cila synon të rimarrë kontrollin e territorit. E drejta ndërkombëtare e njeh Somalilandin vetëm si një distrikt autonom brenda Somalisë dhe deri në vitin 2024, asnjë shtet nuk e kishte njohur si vend të pavarur, përveç Tajvanit, vetë një shtet i panjohur ndërkombëtarisht.
Kjo ka pasoja të mëdha ekonomike. Somalilandi nuk mund të marrë pjesë në tregtinë ndërkombëtare dhe nuk mund të përfitojë ndihma financiare nga organizata si Banka Botërore dhe Fondi Monetar Ndërkombëtar, duke u detyruar të funksionojë si një ekonomi autarkike. Për këtë arsye, një sektor që lulëzon në territor është pirateria detare.
Kërkesa për pavarësinë e Somalilandit e ka origjinën në epokën koloniale të Afrikës. Në fund të shekullit XIX, Britania dhe Italia morën kontrollin mbi hapësirën somaleze, duke krijuar Somalilandin Britanik, që përkon me Somalilandin e sotëm, si protektorat. Gjatë Luftës së Dytë Botërore, forcat britanike pushtuan Somalilandin Italian, atëherë pjesë e Italisë fashiste të Musolinit, duke bashkuar dy territoret në një shtet të vetëm që funksiononte si njësi politike brenda Perandorisë Britanike.
Në vitin 1960, Somalilandi i Bashkuar fitoi pavarësinë dhe u krijua Republika e Somalisë. Rënia e qeverisë qendrore në vitin 1991 dhe lufta e përgjakshme civile çuan në shkëputjen e territorit të Somalilandit nga shteti amë. Ndryshe nga Somalia, e cila për dekada është përballur me luftëra civile shkatërruese dhe për një periudhë është sunduar nga milici islamiste, kryesisht Al-Shabaab, Somaliland, me rreth 6.2 milionë banorë, ka arritur të ruajë një stabilitet relativ politik.
“Kandidat ideal” për bashkëpunim me Izraelin
Një raport i vitit 2024 nga instituti izraelit i studimeve strategjike Institute for National Security Studies tha se “Somaliland mund të shërbejë si një bazë e avancuar për një sërë misionesh: mbledhje inteligjence dhe monitorim të Houthis dhe ndërtimit të kapaciteteve të tyre ushtarake; mbështetje logjistike për qeverinë e njohur ndërkombëtarisht të Jemenit në luftën e saj kundër Houthis; dhe operacione të drejtpërdrejta, nga veprime sulmuese deri te ndalimi i sulmeve Houthi në det ose me UAV [dronë]”.
Raporti shtonte se “Somaliland mund të bëhet një shtyllë kyçe e përpjekjeve të Izraelit për t’u përballur me kërcënimin Houthi”. Që nga shpërthimi i luftës në Gaza pas sulmit të Hamasit më 7 tetor, Houthis kanë lëshuar qindra raketa dhe dronë drejt Izraelit dhe kanë shënjestruar anije në Detin e Kuq, duke nxitur sulme ajrore izraelite në Jemen dhe vrasjen e figurave të larta Houthi. Këto zhvillime kanë rritur ndjeshëm rëndësinë strategjike të ujërave pranë bregdetit të Somalilandit.
Raporti e cilëson Somalilandin si “kandidat ideal për bashkëpunim” në një fushatë të ardhshme kundër Houthis, duke theksuar se ai mund t’i ofrojë Izraelit “qasje të mundshme në një arenë operacionale pranë zonës së konfliktit”. Burimi shton gjithashtu se, përtej bashkëpunimit të sigurisë, lidhjet me Somalilandin kanë edhe vlerë ekonomike dhe reputacioni për sigurinë kombëtare të Izraelit, duke përmendur mineralet që ndodhen në territor dhe interesin e Izraelit për të ndërtuar marrëdhënie me popullsi myslimane në rajon.
Destinacion për palestinezët e zhvendosur nga Gaza?
Në mars, Associated Press raportoi se zyrtarë izraelitë thanë se SHBA-të dhe Izraeli kishin kontaktuar zyrtarë në tre qeveri të Afrikës Lindore, përfshirë Somalilandin, për të diskutuar përdorimin e territoreve të tyre si destinacione të mundshme për palestinezët e zhvendosur nga Rripi i Gazës.
Zyrtarë amerikanë dhe izraelitë konfirmuan kontaktet me Somalinë dhe Somalilandin, ndërsa amerikanët konfirmuan edhe Sudanin. Ata thanë se ishte e paqartë sa përparim ishte bërë apo në çfarë niveli ishin zhvilluar diskutimet. Zyrtarë nga Somalia dhe Somaliland i thanë AP-së se nuk ishin në dijeni të kontakteve të tilla.
Interesi MAGA
Iniciativa politike amerikane e lidhur me MAGA-n, Project 2025, e publikuar nga Fondacioni konservator Heritage në vitin 2022 dhe e parë gjerësisht si një plan për mandatin e dytë të Trumpit, i bëri thirrje SHBA-së të njohë Somalilandin “si një mbrojtje ndaj përkeqësimit të pozitës amerikane në Xhibuti” dhe si një mjet për të kundërshtuar “aktivitetin keqdashës kinez” në Afrikë.
Në gusht të vitit të kaluar, senatori amerikan Ted Cruz i kërkoi Trumpit me një letër që të njohë Somalilandin, duke theksuar rolin e tij në përballjen me Kinën dhe interesat e sigurisë kombëtare të SHBA-ve.
Interesi i Emirateve të Bashkuara Arabe
Në tetor 2024, faqja pro Katarit, Middle East Monitor raportoi se Izraeli i ishte afruar në mënyrë sekrete Somalilandit, i vendosur përballë qytetit jemenas Aden, me një propozim që do t’u shërbente të dyja palëve: Izraeli do të ngrinte një bazë ushtarake në Somaliland për të sulmuar dhe frenuar objektiva Houthi, në këmbim të njohjes zyrtare të vendit dhe investimeve financiare.
Sipas raportit, i cili bazohet në burime diplomatike, Emiratet e Bashkuara Arabe po ndërmjetësojnë mes dy palëve dhe jo vetëm që kanë bindur Somalilandin të lejojë ndërtimin e bazës, por do ta financojnë atë. UAE, nënshkruese e Marrëveshjeve të Abrahamit të vitit 2020 me Izraelin, ka interes të drejtpërdrejtë në këtë marrëveshje, pasi Houthis janë shndërruar në një kërcënim sigurie edhe për ta, dhe forcat izraelite në Somaliland do t’i ndihmonin në luftën kundër tyre.
Në vitet e fundit, Somaliland i ka lejuar Emiratet të përdorin portin e Berberës dhe aeroportin e tij si bazë për aktivitetet ushtarake në Jemen, në këmbim të një investimi prej 440 milionë dollarësh nga UAE në portin e Berberës, sipas mediave të huaja.
Ndërmjetësimi i Emirateve vjen pas bashkëpunimit të tyre ushtarak me Izraelin, pasi të dy vendet raportohet se kanë krijuar një bazë të përbashkët ushtarako-inteligjente në arkipelagun Socotra, një nga ishujt më të largët dhe ekologjikisht më të pasur në botë, i vendosur në Gjirin e Adenit pranë Jemenit.
