Nga Kelly Oakes, BBC
Kur kirurgu britanik i trurit Henry Marsh u ul pranë shtratit të pacientit të tij pas operacionit, lajmi i keq që ai do të jepte vinte si pasojë e gabimit të tij. Burri kishte një nerv të bllokuar në krahun e tij që kërkonte një operacion por Marsh kishte prekur nervin në anën e gabuar të shtyllës kurrizore.
Gabimet mjekësore shpesh përfshijnë: një injeksion në syrin e gabuar, për shembull, ose një biopsi në gjirin e gabuar. Ndërsa për disa njerëz, të dallosh anën e majtë nga e djathta është po aq e lehtë sa të thuash lart nga poshtë, një pakicë e konsiderueshme, rreth një në gjashtë persona ,sipas një studimi të fundit nuk arrijnë ta dallojnë.
Edhe për ata që besojnë se nuk kanë probleme, shpërqendrimet si zhurma e ambientit ose nevoja për t’iu përgjigjur pyetjeve që nuk kanë lidhje, mund të pengojnë në zgjedhjen e duhur, raporton abcnews.al.
Dallimi majtas-djathtas është në fakt një proces mjaft kompleks, që kërkon kujtesën, gjuhën, përpunimin vizual dhe hapësinor dhe sigurisht mendjen.
Në fakt, studiuesit sapo kanë filluar të kuptojnë saktësisht se çfarë po ndodh në trurin tonë kur ne e bëjmë diçka të tillë dhe pse është shumë më e lehtë për disa njerëz sesa të tjerët.
“Disa individë mund të dallojnë të djathtën nga e majta në mënyrë të lindur, thjesht mund ta bëjnë këtë pa menduar,” thotë Gerard Gormley, një mjek i përgjithshëm dhe profesor klinik në Universitetin Queen’s Belfast në Irlandën e Veriut.
“Por të tjerët duhet të kalojnë një proces.” Në një përpjekje për të kuptuar se çfarë ndodh, Gormley dhe kolegët e tij kanë kryer kërkime mbi përvojën e studentëve të mjekësisë dhe kanë ekzaminuar procesin.
“Para së gjithash, duhet të orientoheni djathtas nga e majta në veten tuaj”, thotë ai. Kur përgjigjja nuk vjen menjëherë, pjesëmarrësit përshkruan teknika të ndryshme, nga krijimi i një forme L me gishtin e madh dhe gishtin tregues, deri te të menduarit se cilën dorë përdorin për të shkruar.
“Për disa njerëz është një tatuazh në trupin e tyre ose një piercing,” thotë Gormley.
“Nëse jam përballë teje, dora ime e majtë do të jetë përballë dorës tënde të djathtë”, thotë Gormley.
“Kjo ide shton një shkallë të kompleksitetit.” Studime të tjera tregojnë se njerëzit priren ta kenë më të lehtë të gjykojnë nëse një imazh tregon dorën e majtë ose të djathtë duke imagjinuar dorën ose trupin e tyre.
Hulumtimi i publikuar nga Van der Ham dhe kolegët e saj në vitin 2020 zbuloi se rreth 15% e njerëzve e cilësojnë veten si të pamjaftueshëm kur bëhet fjalë për të dalluar të djathtën ose të majtën.
Pothuajse gjysma e 400 pjesëmarrësve në studim thanë se përdorën një metodë për ta identifikuar. Studiuesit përdorën diçka të quajtur testimi Bergen djathtas-majtas për të kuptuar e si funksionojnë këto strategji.
Pjesëmarrësit panë fotot e njerëzve me krahët në pozicione të ndryshme dhe duhej të identifikonin dorën si të majtën ose të djathtën.
“Duket e thjeshtë, por është disi zhgënjyese nëse duhet t’i bëni njëqind nga këto sa më shpejt që të mundeni,” tha Van der Ham.
Në eksperimentin e parë, pjesëmarrësit u ulën në një tavolinë përpara tyre me duart e kryqëzuara. Pyetja tjetër ishte nëse pjesëmarrësit po përdornin shenja nga trupi i tyre në kohën e testimit për të identifikuar anën e majtë apo të djathtë.
Për t’iu përgjigjur kësaj, studiuesit përsëritën eksperimentin e tyre, por këtë herë testuan katër skenarë të ndryshëm: pjesëmarrësit u ulën me duart e tyre të kryqëzuara ose të pakryqëzuara në tavolinën përpara tyre dhe i kishin duart ose të dukshme gjatë testit ose të mbuluar me një pëlhurë të zezë.
Por studiuesit zbuluan se asnjë nga këto ndryshime nuk ndikoi në performancën e provës. Me fjalë të tjera, pjesëmarrësit nuk kishin nevojë të shihnin duart e tyre në mënyrë që të dallonin anën e majtë apo të djathtë.
“Ne nuk e kemi zgjidhur plotësisht çështjen,” tha Van der Ham. “Por ne ishim në gjendje të identifikonim trupat tanë si një element kyç në identifikimin e së majtës nga e djathta.
Në eksperimentet e Van der Ham, rritja e performancës ishte më e theksuar tek njerëzit që thanë se përdorin një strategji për të dalluar të majtën nga e djathta në jetën e tyre të përditshme, si dhe te gratë në përgjithësi.
Studiuesit zbuluan gjithashtu se burrat prireshin të ishin më të shpejtë në përgjigje sesa gratë, por të dhënat nuk mbështetën kërkimet e mëparshme që tregonin se burrat performuan më mirë në testet që u kryen, raporton abcnews.al.
Pikërisht pse njerëzit ndryshojnë në aftësinë e tyre për të dalluar majtas nga e djathta nuk është e qartë, megjithëse hulumtimet sugjerojnë se sa më asimetrik të jetë trupi i dikujt (për shembull, për sa i përket preferencës së shkrimit të dorës) , aq më lehtë e kanë të dallojnë të majtën nga e djathta ose anasjelltas.
Por mund të jetë gjithashtu diçka që ne mësojmë që në fëmijëri. Nëse fëmijët janë përgjegjës për të gjetur rrugën, nëse i lini ata të ecin para jush për disa metra dhe të marrin vendime, ata janë edhe fëmijët që bëhen më të suksesshëm.
Ndërsa ka shumë skenarë ku është e rëndësishme të njohësh të majtën nga e djathta, ka disa situata ku është absolutisht kritike.
Kirurgu i trurit Marsh ishte në gjendje të kryente sërish operacionin dhe të shkonte çdo gjë mirë por një kirurg që heq veshkën e gabuar ose amputon gjymtyrën e gabuar, për shembull, do të kishte pasoja shkatërruese.
Mjekësia nuk është e vetmja fushë ku gabimet për të dalluar të majtën nga e djatha ose anasjelltas mund të bëjnë dallimin midis jetës dhe vdekjes. Kjo pasi ekziston mundësia që pikërisht diçka e tillë të ketë ndikuar në fundosjen e Titanikut.
/abcnews.al
