NASA paraqiti një plan prej 104 miliardë dollarësh për të shkuar në Hënë deri në vitin 2018. Kreu i NASA-s, në fakt, e përshkruajti këtë plan të ri si një “Apollo të suksesshëm”.
Deri më sot, dërgimi i 12 astronautëve në hënë është një nga arritjet më të mëdha, nëse jo më të mëdhatë, të NASA-s. Astronautët në misionet Apollo të viteve 1960 dhe 1970 mblodhën gurë, fotografuan, kryen eksperimente, vendosën flamurin e tyre dhe më pas u kthyen në tokë.
Siç rezulton, Apollo 11 ishte edhe më i jashtëzakonshëm nga sa besonin njerëzit në atë kohë. NASA zbarkoi dy astronautë në Hënë më 20 korrik 1969, vetëm 8 vjet pasi presidenti amerikan John F. Kennedy shpalli qëllimin e tij ambicioz dhe vetëm 12 vjet pas fillimit të Epokës së Hapësirës.
Pesë misione të tjera me njerëz pasuan pas Apollo 11 dhe Apollo 17 ishte i fundit.
Por kanë kaluar të paktën 50 vjet që nga ulja e fundit me njerëz në Hënë pas Apollo 17 astronautët nuk kanë shkuar më në satelit.
Programi i Konstelacionit (ai që do të bëhej “Apollo i suksesshëm”) u anulua nga administrata e Obamës në vitin 2010 kur doli se kthimi në Hënë ishte më i shtrenjtë dhe më i rrezikshëm nga sa ishte vlerësuar.
Pra, pse Apollo ishte kaq i ndryshëm? Siç tha Roger Launius, i cili shërbeu si historian kryesor i NASA-s nga viti 1990 deri në 2002, për Space.com, ndryshimi i madh në këtë program ishte se ai u zhvillua në rrethana shumë të veçanta: Gara e Hapësirës midis SHBA-së dhe Bashkimit Sovjetik gjatë Luftës së Ftohtë.
“Ishte një luftë, por me armë të ndryshme. Por ishte vërtet”, shpjegon Launius. “Dhe ne nuk kemi pasur diçka të tillë që atëherë.”
Në këtë luftë, Bashkimi Sovjetik qëlloi e para, pasi lëshoi satelitin e parë, Sputnik 1, në tetor 1957 dhe dërgoi njeriun e parë në hapësirë, Yuri Gagarin, në prill të vitit 1961. Këto shfaqje të aftësive teknologjike, bëri që SHBA të kërkonte një fitore të madhe dhe simbolike. Dhe ata besuan se njeriu i parë që do të ecë në Hënë ishte ajo që u duhej.
SHBA-të donin t’i tregonin botës se e ardhmja qëndronte në sistemin e saj politik dhe ekonomik dhe jo në atë të rivalit të saj komunist.
“Në ditët e Apollos çështja e vërtetë nuk ishte, në thelb, shkuarja në hënë,” tha John Logsdon, një profesor në Shkollën Elliott të Marrëdhënieve Ndërkombëtare të Universitetit George Washington. “Ishte për të treguar lidershipin global amerikan në këtë garë me Bashkimin Sovjetik”.
Kështu, NASA siguroi burimet e nevojshme për të arritur në Hënë. Dhe këto burime ishin të mëdha, pasi nga viti 1960 deri në 1973 25.8 miliardë dollarë iu dhanë Apollonit, ose gati 264 miliardë dollarë në paratë e sotme. Në mesin e viteve 1960, NASA mori 4.5% të buxhetit të SHBA, 10 herë më shumë se sot.
Që atëherë, kthimi në hënë ka qenë të paktën në prapavijë. Pasi Obama anuloi Programin e Konstelacionit në vitin 2010, NASA-s iu caktua mandati për të dërguar astronautë në asteroidët afër Tokës. Por Donald Trump e hoqi atë plan në 2017 dhe e ktheu NASA-n në rrugën e duhur për hënën.
Sipas Business Insider, arsyet pse njeriu nuk është kthyer në Hënë janë mjaft dëshpëruese, pasi pengesat nuk kanë të bëjnë as me shkencën dhe as me teknologjinë. “Nëse nuk do të ishte rreziku politik, ne do të ishim mbi hënë tani. Në fakt, me siguri do të ishim në Mars”, shpjegon ish-administratori i NASA-s Jim Bridenstine.
Është e shtrenjtë, por jo aq e shtrenjtë
Sigurisht, dërgimi i një astronauti në hënë është shtrenjtë, por jo shumë shtrenjtë. Buxheti i NASA-s për vitin 2023 është 25.4 miliardë dollarë dhe Biden po i kërkon Kongresit që ta rrisë atë në 27.2 miliardë dollarë për vitin 2024. Nuk është aq shumë kur mendon se paratë mbulojnë edhe projekte të tjera, si teleskopi James Webb, Sistemi i Nisjes Hapësinore dhe të tjera. Në paratë e sotme, programi Apollo do të kushtonte rreth 260 miliardë dollarë. Për shembull, shpenzimet e mbrojtjes amerikane për vitin 2023 janë afërsisht 858 miliardë dollarë.
Nuk është prioritet për presidentët
Procesi i projektimit, ndërtimit dhe testimit të një anije kozmike që do të sjellë njerëz në Hënë ka të ngjarë të zgjasë më shumë se dy mandate presidenciale. Por sa herë që presidenti i Shtëpisë së Bardhë ndryshon, planet për të eksploruar programin rishkruhen nga e para dhe prioritetet ndryshojnë.
Kjo, përkundrazi, pasqyron rezultatet e sondazheve që tregojnë se vetëm 12% e amerikanëve duan që NASA t’i japë përparësi misioneve të drejtuara në Hënë.
Megjithatë, bazuar në planifikimin aktual, NASA dëshiron të kthehet në Hënë rreth vitit 2025 si pjesë e programit Artemis, i cili synon të krijojë një prani njerëzore afatgjatë dhe të qëndrueshme në Hënë si dhe të realizohet hapi i parë drejt qëllimit të ardhshëm të njerëzimit: Arritja në Mars.
