Ish-presidenti amerikan Jimmy Carter, i cili ndërroi jetë të dielën në moshën 100 vjeçare, do të mbahet mend për shumë më tepër se sa ishte në Shtëpinë e Bardhë. Kur James Earl Carter Jr. mbërriti në Uashington në vitin 1977, presidenti i 39-të i Shteteve të Bashkuara simbolizoi një të ardhme të ndritshme dhe të re.
Kush ishte Jimmy Carter?
James Earl “Jimmy” Carter Jr. ishte një politikan amerikan që shërbeu si Presidenti i 39-të i Shteteve të Bashkuara nga viti 1977 deri në 1981. Ai ishte anëtar i Partisë Demokratike. Fitues i Çmimit Nobel për Paqe në vitin 2002, ai është i vetmi president i SHBA-së që e ka marrë këtë çmim pas largimit nga detyra.
Ai u përball me një valë sfidash të politikës së jashtme gjatë mandatit të tij dhe nuk arriti që të rizgjidhet, duke u mposhtur nga Ronald Reagan. Megjithatë, gjatë dekadave që pasuan, puna e tij humanitare dhe përfshirja e komunitetit i dhanë atij një reputacion dhe e vendosën atë si një lider botëror.
Fillimet e tij politike
I lindur në Plains, Georgia në vitin 1924, si fëmijë Jimmy punonte me orë të tëra në fermë dhe jeta në shtëpi ishte e thjeshtë. Fqinjët e tij më të afërt ishin punëtorë afrikano-amerikanë, të cilët u bënë miqtë e tij më të ngushtë. Kur babai i tij vdiq nga kanceri, Jimmy Carter hoqi dorë nga një karrierë shtatëvjeçare në marinë për të marrë kontrollin e fermës familjare. Ai e ktheu pasurinë e tij dhe u bë i pasur në këtë proces.
Duke hyrë në politikë në vitet 1960, ai u zgjodh si senator i shtetit të Georgias gjatë një zgjedhje të posaçme, duke filluar fushatën e tij vetëm dy javë para zgjedhjeve. Pas një humbjeje fillestare për guvernatorin e Georgias, ai u zgjodh në postin më të lartë të shtetit në vitin 1970, një pozicion që do ta përdorte si trampolinë për në Shtëpinë e Bardhë.
Presidencë e vështirë
Pas një fitoreje të ngushtë elektorale kundër Gerald Ford në zgjedhjet presidenciale të vitit 1976, problemet u rritën shpejt për Carter. Në vend, kriza e naftës kishte shkaktuar inflacion të lartë dhe papunësi, dhe ai u përpoq të bindte amerikanët të pranonin masat e kërkuara shtrënguese. Pika kryesore e viteve të Carter ishte nënshkrimi i Marrëveshjes së Camp David në 1978, me të cilën Egjipti njohu zyrtarisht shtetin e Izraelit. Ai gjithashtu nënshkroi një traktat për kthimin e kanalit në Panama.
Por ngjarjet e mëvonshme komplotuan kundër tij. Së pari, Shahu i Iranit u rrëzua dhe 66 amerikanë u morën peng në Teheran. Pastaj sovjetikët pushtuan Afganistanin. Ai ndërpreu marrëdhëniet diplomatike me Iranin dhe vendosi një embargo tregtare.
Por publiku nuk mendoi se ai ishte mjaftueshëm “i ashpër” dhe popullariteti i tij u zbeh. Kur një përpjekje për të shpëtuar pengjet dështoi dhe tetë ushtarakë amerikanë u vranë, Carter u shfaq edhe më i dobët. Për t’i bërë gjërat edhe më keq, Irani vonoi lirimin e pengjeve deri në inaugurimin e presidentit të ri, Ronald Reagan.
Akti i radhës
Në vend që të zhdukej nga qendra e vëmendjes, Jimmy Carter përdori prestigjin e zyrës së tij të mëparshme për t’u bërë diplomat dhe ndërmjetës në mbarë botën nën kujdesin e Qendrës së tij të sapothemeluar Carter, me qendër në Atlanta. Ai punoi në prapaskenë për të ruajtur procesin e paqes në Lindjen e Mesme, duke bindur ish-diktatin e Koresë së Veriut Kim Il Sung të hapte bisedimet me Korenë e Jugut.
Carter kryesoi një delegacion që i bindi udhëheqësit në Haiti të dorëzojnë pushtetin në 1994 dhe ndërmjetësoi një armëpushim në Bosnje që ndihmoi në hapjen e rrugës për traktatin e ardhshëm të paqes atje. Ai vazhdoi të fitojë famë ndërkombëtare për punën e tij në promovimin e të drejtave të njeriut, duke fituar çmimin Nobel për Paqen në 2002.
Ai shtoi monitorimin e zgjedhjeve në Qendrën Carter, duke denoncuar zgjedhjet panameze të gjeneralit Noriega të vitit 1989. Më pas ai këshilloi Daniel Ortegën për organizimin e zgjedhjeve të ndershme në Nikaragua, të cilat për ironi rezultuan në humbjen e Ortegës./abcnews.al
