Përktheu: Sonila Backa-abcnews.al
Jerome Powell, kreu i Rezervës Federale, ka krahasuar dikur lidhjen mes normave të interesit dhe inflacionit. Sot, me rritjen e inflacionit, duket sikur Fed ka humbur rrugën dhe duket sikur Fed do të bëjë një ndryshim të menjëhershëm kursi duke ashpërsuar politikën monetare.
Kjo perspektivë ka goditur tregjet e aksioneve dhe ka bërë që shumë firma dhe pronarë të shtëpive të pyesin veten nëse epoka e normave të ulëta mund të ketë marrë fund. Realiteti është edhe më i vështirë. Në terma afatshkurtër, Fed ka vërtet nevojë për disa ndryshime. Por, siç e shpjegojmë, në planin afatgjatë popullsia e botës në plakje do të kërkojë të mbajë një kufi mbi normat e interesit.
Kjo tregon për një ashpërsim të politikës financiare, në vend të një rikthimi në vitet 1970. Rritja e normave të interesit është e frikshme. Asnjë bankë qendrore e G7 nuk ka vendosur norma interesi mbi 2.5% në më shumë se një dekadë. Në vitin 1990 të gjithë ishin mbi 5%, raporton abcnews.al
Financimi i lirë ka filluar të ngjasojë me një tipar të pashlyeshëm të ekonomive të pasura. Kjo ka shkaktuar deficite të jashtëzakonshme te qeveritë, ka shkaktuar rritjen e çmimeve dhe i ka detyruar politikëbërësit të kërkojnë mjete të tjera, të tilla si blerja e obligacioneve dhe çeqet stimuluese, për të mbështetur ekonominë gjatë kësaj përiudhe.
Kjo është arsyeja pse rritja e çmimeve gjatë 18 muajve të fundit ka qenë një surprizë e pakëndshme për Fed-in dhe bankat e tjera qendrore. Në Amerikë, inflacioni ka arritur në 7%,. Pagat dhe rrogat e sektorit privat në Amerikë janë rritur me 5% në një vit. Në dhjetor, një konsumator mesatar amerikan priste që çmimet të rriteshin me 6% gjatë 12 muajve. Shumë nga këto tendenca po ndihen në mbarë botën: inflacioni global tani ka arritur në 6%.
Si rezultat, bankat qendrore janë në kaos. Dymbëdhjetë përcaktues të normave të tregjeve në zhvillim rritën normat e interesit në vitin 2021. Banka e Anglisë ndërmorri të njejtin veprim gjithashtu. Investitorët presin që edhe Banka Qendrore Europiane, e cila nuk i ka rritur ende normat për më shumë se një dekadë, ta bëjë këtë dy herë këtë vit.
Megjithatë të gjithë sytë janë te Amerika dhe Powell. Kjo është pjesërisht për shkak se ata kanë një rol dominues në sistemin financiar të botës, por edhe sepse inflacioni amerikan është i lartë dhe Fed qëndron prapa kurbës. Prej muajsh ajo ka stimuluar një ekonomi ndryshe duke blerë bono dhe duke mbajtur normat e interesit në 0-0.25%.
Fed po planifikon të kthejë normat e interesit në rreth 2% deri në vitin 2024, jo larg nga shumica e vlerësimeve të nivelit të tyre neutral. Por ndërsa Fed po zvarritet, rreziku për rritjen e inflacionit vazhdon të jetë ende. Për çdo normë nominale, ulet gjithashtu norma reale e interesit që paguajnë huamarrësit, duke kompensuar efektin e ashpërsimit të masave të Fed. Kostoja reale e huamarrjes gjatë pesë viteve është ende më e ulët tani se sa ishte në mesin e vitit 2020, raporton abcnews.al
Për rrjedhojë, perspektiva më e mundshme është që për një vit ose më shumë normat e interesit në Amerikë të rriten edhe më shumë sesa ka raportuar deri më tani Fed. Disa parashikues parashikojnë se do të rrisë normat me 1.75% në vitin 2022, më shumë se në çdo vit që nga viti 2005.
Po në afat më të gjatë?
Në fund të fundit, shumica e pronarëve të shtëpive dhe firmave kërkojnë të marrin hua gjatë viteve ose dekadave të ardhshme. Për një përgjigje, ju duhet të shikoni përtej asaj që thotë Powell. Politika monetare është e ankoruar rreth normës neutrale të interesit, çmimit që nevojitet për të balancuar oreksin global dhe për të kursyer me dëshirën për të investuar.
Ky është një variabël themelor mbi të cilin bankierët qendrorë kanë pak shumë kontroll. Gjatë 20 viteve të fundit, kjo normë ka rënë në mënyrë të vazhdueshme, pasi kursimet dhe investimet nuk janë më të rrezikuara. Rritja e kursimeve globale, e shkaktuar nga grumbullimi i rezervave në ekonomitë aziatike, ka treguar se shuma të mëdha parash kanë ndjekur të njejtën taktikë sado e rrezikshme të jetë. Ndërkohë kompanitë e goditura pas krizës financiare globale të 2007-09 hezituan të investonin.
Investimi në biznes mund të jetë duke hyrë në një fazë të re. Që nga pandemia, ajo është rikuperuar më shpejt sesa pas krizës financiare. Kjo është pjesërisht falë stimulit pandemik. Por gjithashtu reflekton optimizmin për përparimin teknologjik që po nxit shpenzimet për pronësinë intelektuale. Kjo tani përbën më shumë se dy të pestat e investimeve të biznesit amerikan. Ndërkohë, tranzicioni i energjisë së pastër po krijon një nevojë për të investuar prej ndoshta 60% të PBB-së në botën e pasur.
Nëse teknooptimizmi zgjat dhe bota përpiqet për të luftuar ndryshimet klimatike, investimet ka të ngjarë të jenë më të mëdha në vitet 2020 sesa në vitet 2010. Megjithatë, ana një anë tjetër, dëshira për të shpëtuar botën, nuk ka gjasa të zvogëlohet. Ben Bernanke, një nga paraardhësit e Powell, tha se rritja e rezervave të ekonomive aziatike është ngadalësuar dhe disa qeveri kanë rritur më shumë borxhet.
Por për banorët mbi 50 vjeç në të gjithë botën kjo parashikohet të rritet nga 25% në 40% deri në vitin 2100 dhe mund të rritet akoma më shumë, duke pasur parasysh rëniet e lindshmërisë në Indi dhe Kinë. Përvoja tregon se plakja rrit më shumë kursimet, sepse rritja e jetëgjatësisë bën që familjet të lënë mënjanë pensionin e tyre dhe pensionistët priren t’i pakësojnë blerjet, raporton abcnews.al
Këta faktorë përcaktojnë një hartë për normat e interesit.
Në afat të gjatë, çdo ndryshim në rritje ka të ngjarë të jetë i vogël dhe në masën që kjo reflekton një rritje të investimeve, është sigurisht mëse e mirëpritur. Megjithatë, kjo ka të ngjarë të ketë një rritje të mprehtë dhe potencialisht të dhimbshme të normave. Borxhet në të gjithë botën janë rritur në 355% të PBB-së, duke i bërë firmat dhe familjet më të ndjeshme ndaj rritjes edhe më të vogël të normave.
Ka pak shembuj të bankave qendrore që po zbusin inflacionin pa shkaktuar recesion. Herën e fundit që inflacioni i Amerikës ra në 5% ishte mbi 70 vite më parë. Të luftosh inflacionin, do të thotë të rritësh normat e interesit.
Por perspektiva që një ditë normat do të bien sërish mund të mbetet vetëm një shpresë.
/abcnews.al
