Përktheu: Sonila Backa-abcnews.al
Teksa po bisedonte me një klient në dyqanin e biçikletave në Dayton, Ohio, Wilbur Wright po luante me një copë kartoni që dikur kishte një tub të brendshëm, kur papritur i erdhi një ide. Mënyra në të cilën kartoni mund të ndryshonte formën, por megjithatë të ruante ngurtësinë e tij, mendoi ai, mund të ishte një përgjigje për një problem të vogël që ai po punonte me vëllain e tij Orville: Si të projektosh një krah për diçka më të rëndë se një makineri fluturuese?
Vëllezërit Wright e dinin, nga vëzhgimet ornitologjike, se nëse një krah në njërën anë të trupit të një zogu takohet me rrjedhën e ajrit që vjen në një kënd më të madh se krahu i kundërt, atëherë ai krah do të ngrihet.
Përdorimi i ingranazheve dhe levave mekanike do ta bënte avionin shumë të rëndë. Kështu, më 17 dhjetor 1903, vëllezërit arritën të realizonin fluturimin e parë të kontrolluar dhe të qëndrueshëm të një avioni me motor.
Vëllezërit Wright e quajtën sistemin e tyre “wing-warping”. Por nuk zgjati. Brenda pak vitesh, ata filluan të adoptonin një formë më të besueshme kontrolli duke vendosur hekura dhe rrathë në skajet e pasme të krahëve, dhe në 1915 Orville (Wilbur kishte vdekur tre vjet më parë) pranoi dhe ndoqi shembullin, raporton abcnews.al.
Në përpjekjet e tyre për t’i bërë krahët më efikasë, gjë që kursen karburantin, inxhinierët e hapësirës ajrore po kërkojnë gjithashtu frymëzim nga krahët e zogjve në një mënyrë tjetër, duke huazuar një truk nga albatrosi.
Airbus, një prodhues gjigant europian i avionëve, së fundmi përfundoi një seri testesh mbi format e reja të kontrollit të krahëve duke testuar një model në një tunel në Filton, afër Bristolit, në Britaninë jugperëndimore.
Si rezultat, kompania tani po i përshtat këto sisteme në një krah të ndërtuar posaçërisht që do të përdoret si eksperiment, për të zëvendësuar një prej krahëve të një avioni Cessna Citation.
Ky avion do të testojë më pas modelet e reja në realitet.
Një tipar i krahut eXtra Performance, siç quhet, është se në vend që të kenë sipërfaqe lëvizëse të ngjitura në krah me menteshat, aksesorët mekanikë do të ndryshojnë formën e një sipërfaqeje që është gjysmë fleksibël.
Këto sipërfaqe do të jenë shumëfunksionale, që do të thotë se duke i lëvizur ato nga lart ose poshtë, ato mund të përdoren ose si hekura (që lejojnë pilotin ndryshojë drejtimin e një avioni).
Në këtë mënyrë krahët do të kenë një pamje më të qartë, për të balancuar aerodinamikën. Problemi me gjatësinë e krahëve në avionët e pasagjerëve, megjithatë, është se një avion mund të mos futet dot në portat e aeroporteve.
Prandaj, ideja është që të palosni majat e krahëve lart sapo avioni të jetë në tokë. Palosja e krahëve nuk është një ide e re. Avionët i kanë palosur prej kohësh krahët e tyre. Dhe Boeing, një firmë amerikane që është rivali kryesor i Airbus, po zhvillon një version të ri të avionit të tij 777, 777X, i cili gjithashtu do të palos krahët e avionit. Megjithatë, Airbus po i jep kësaj ideje një kthesë të re, duke huazuar një truk nga albatrosi.
Gjatë fluturimeve të gjata, një albatros bllokon nyjet e bërrylit të krahëve të tij të zgjatur për t’i bërë ato të ngurtë. Të fiksuara kështu, ato funksionojnë shumë si ato të një avioni. Zogu i zhbllokon krahët dhe i përplas kur duhet të manovrojë ose të përballojë kushtet e këqija të motit, raporton abcnews.al.
Airbus pritet të bëjë diçka të ngjashme. Kur zhbllokohen gjatë fluturimit, ato do të jenë në gjendje të përplasen lirshëm lart e poshtë gjatë erërave të forta ose periudhave të turbulencës. Në këtë mënyrë, tha Oliver Family, i cili drejton projektin, ngarkesat aerodinamike në krah do të reduktohen, duke lejuar që krahu të bëhet më i lehtë.
Këto këshilla do të ndihmojnë gjithashtu që të bëjmë një fluturim më të qetë. Përveç kësaj, projekti do të eksplorojë përdorimin e sensorëve që mund të dallojnë kushtet e motit përpara nisjes. Kompania e Airbus synon të testojë këta avionë. Kompania thotë se nuk është e angazhuar për përdorimin e këtyre sistemeve të reja në avionët e ardhshëm.
Por nëse njëri ose tjetri prej tyre dëshmon vlerën e tij, pasagjerët që shikojnë kot nga dritarja e avionëve të ardhshëm ka të ngjarë të shohin krahët e avionit të tyre duke lëvizur në mënyra të pazakonta.
/abcnews.al
