Nga Ewoud Van Laer, euobserver
Të gjithë bëjmë zgjedhje çdo ditë, po çfarë na prek më shumë në këto situata, ajo çfarë është e arsyeshme apo ajo që nuk është?
Në Danimarkë autobusët nuk vonohen ndërsa në Itali nuk është e pazakontë që ata të vonohen 15 minuta. Pasagjerët danezë punojnë nëse autobusi vonohet pesë minuta ndërsa italianët shqetësohen shumë nga vonesat e gjata. Këto reagime të ndryshme janë për shkak të nocioneve të ndryshme në lidhje me marrëveshjet në përgjithësi.
Në Danimarkë dhe vendet e tjera të Europës Veriore, marrëveshjet interpretohen fjalë për fjalë – ndërsa një marrëveshje në Europën Jugore shihet si një detyrim për të arrirë diçka më të mirë.
Prandaj shoferi i autobusit do të bëjë çmos për të arritur në kohë, por gjithmonë do të ketë një arsye pse ai nuk respektuar orarin. Dallimet në vlerat themelore, në lidhje me të drejtën dhe të gabuarën, janë baza për këto ndryshime kulturore, raporton abcnews.al
Në Europën perëndimore, të pranosh ndryshimin e pushtetit që ndodh midis njerëzve është veçanërisht i rëndësishëm. Latinët e shohin shoqërinë e tyre si një piramidë pushteti, ndërsa gjermanët mendojnë se të gjithë njerëzit janë të barabartë.
Kjo i jep shoferit italian më shumë hapësirë për të arsyetuar vonesën e tij në krahasim me kolegun e tij danez. Mbi të gjitha, ai është në krye të autobusit të tij. Pasagjerët e tij thjesht duhet ta pranojnë këtë fakt.
Në parim, shoferi danez ka të njëjtën fuqi, por, ashtu si udhëtarët e tij, është i mendimit se ai nuk duhet ta përdorë atë; interesat e udhëtarëve të tij nuk duhet të bëhen të varura nga interesat e tij. Mbi të gjitha, të gjithë janë të barabartë, apo jo?
Nuk është çudi që besimi te të dy organet qeveritare dhe te njerëzit e tjerë në përgjithësi priret të jetë më i lartë në rajonin e Gjermanisë sesa në atë latin. Dallimet në vlerat themelore dhe ndryshimet emocionale dhe të sjelljes që vijnë nga këto kanë shkaktuar probleme për BE-në që kur u krijua për herë të parë në 1952.
Kërkimet nga Forumi Ekonomik Botëror për konkurrencën e vendeve individuale tregojnë rezultate interesante. Korrupsioni midis punonjësve të qeverisë është universal, por shkalla në të cilën mbizotëron kjo sjellje ndryshon jashtëzakonisht shumë: në një shkallë nga 1 (= e zakonshme) në 10 (= kurrë) vendet Skandinave janë te niveli 9 ndërsa Spanja dhe Italia rreth 5.
Kjo i vë vendet e fundit në të njëjtin nivel me Meksikën dhe Indonezinë. Rezultate të ngjashme mund të shihen edhe në faktorë të tillë si pavarësia gjyqësore, marrëdhëniet midis punëdhënësve dhe punonjësve dhe gatishmëria për të deleguar autoritetin, raporton abcnews.al
Në të gjitha këto aspekte, vendet me një nivel të lartë besimi te të tjerët kanë rezultate më të larta sesa vendet ku niveli i besimit te të tjerët, si individët ashtu edhe institucionet, është i ulët.
Prodhuesit nga një vend më konkurrues përgjithësisht do të kenë më tepër fitime në vendet që janë më pak efikase. Kjo është arsyeja pse prodhuesit e makinave në Meksikë dhe Indonezi vendosin kufizime të ndryshme të importit dhe zhvlerësojnë monedhën e tyre kombëtare.
Por çfarë opsionesh kanë prodhuesit italianë dhe spanjollë?
Që nga mbyllja e tregut të brendshëm për mallra në Bashkimin Europian në 1992, ata nuk mund të fshihen më pas një sërë kërkesash që duhet të respektojnë makinat e importuara. Për më tepër, prodhimi i euros do të thotë që ekziston mundësia që të zhvlerësohet lira dhe peseta kundrejt markës gjermane.
Nuk është çudi që sektori i biznesit europian në pjesën Veriore është pro rregullave të BE-së: kompanitë fitojnë akses në tregje të mëdha të reja pa pasur nevojë të ndihen të kërcënuar në tregjet e tyre të brendshme.
Edhe mocarela e shitur në ditët e sotme në shumë vende europiane nuk eksportohet më nga Italia.
Kriza e vitit 2008 zbuloi të metat e euros
Futja e euros në 1999 nuk prishi çekuilibrat brenda BE-së, siç thanë shumë organe zyrtare në atë kohë, por i rritën edhe më shumë ato. Në dekadën e parë të monedhës së vetme, ndikimi negativ i ndryshimit në konkurrencë midis vendeve anëtare veriore dhe jugore nuk ishte dhe aq negative sa pritej.
Ndërsa tepricat dhe deficitet tregtare përkatëse u rritën, kjo u kompensua nga lëvizja e lirë e kapitalit. Shumë banka dhe investitorë të Europës Veriore ishin të gatshëm të investonin në Jug tani që nuk kishte më rrezik këmbimi, raporton abcnews.al
Sidoqoftë, kjo qasje ndryshoi në mënyrë drastike gjatë krizës së kredisë në vitet 2008-9. Bankat paguan huatë e tyre për vendet e Europës Jugore dhe investitorët shitën bonot dhe aksionet e tyre. Rezultati ishte që deficiti tregtar i Jugut u përkeqësua nga një deficit në kapitalin e tij.
Arsyeja pse ky përkeqësim i bilancit financiar midis vendeve të euros nuk ishte më i qartë për botën e jashtme është sepse bankat qendrore të vendeve pjesëmarrëse kishin ndjekur shembullin e SHBA-së dhe kishin rënë dakord për një sistem pagese për zgjidhjen e ekuilibrave midis vendeve.
Në degët rajonale të Fed (Sistemi i Rezervave Federale) të SHBA (në Neë York, San Francisco, St Louis, etj.) paguajnë një shumë vjetore. Por në sistemin e euros kjo nuk ndodh. Si rezultat, detyrimet e bankave qendrore të Italisë dhe Spanjës janë rritur në qindra miliarda euro gjatë viteve, ashtu si edhe në Europën Veriore.
Është vetëm çështje kohe derisa diçka të shkaktojë krizën e ardhshme të euros./abcnews.al
