Në të gjitha përrallat, ka një fund të lumtur. Kur ju dëgjoni shprehjen “Na ishte njëherë”, ju vjen ndërmend Disney. Disa nga filmat e Disney janë frymëzuar nga përrallat gjermane, franceze dhe daneze. Filmi i animuar i vitit 1989, “Sirena e vogël”, për shembull, nuk përfshin një skenë të vetme në të cilën sirena duhet t’i përgjigjet dilemës nëse do të zgjedhë të vrasë princin në mënyrë që të kthehet në jetë si një sirenë, sipas përrallës origjinale të Christian Andersen të vitit 1837.
Megjithatë, historia e frazës hyrëse “na ishte njëherë” shkon shumë përtej Disney-t ose përrallave 200-vjeçare të Europës Veriore dhe Perëndimore. Duke shqyrtuar origjinën dhe përdorimin e frazës në rrëfim, mund të kuptojmë se si dhe pse ajo mbizotëroi në ndërgjegjen tonë kulturore deri më sot.
Vlerësohet se përdorimi i parë i shprehjes kaq të njohur daton në vitin 1380 në tregimin “Sir Ferumbras”. I përbërë nga 540 rreshta të shkurtër poezie metrike, ky romantizëm i Anglisë së Mesme lidhet me Francën dhe është një përmbledhje që flet për historinë e Francës, veçanërisht Karlin e Madh.
Një tjetër referencë e hershme për këtë shprehje vjen nga viti 1566 të një libri të Thomas Drand, një poet dhe klerik anglez. Besohet se “na ishte njëherë” ishte fraza hyrëse për shumë tregime që nga viti 1600, raporton abcnews.al
Fraza është përdorur në përkthimet origjinale në anglisht të shumë përrallave të famshme. Një shembull është i një libri të një autori francez Charles Perrault, “il était une fois”. Pero shkroi histori të njohura si Hirushja, Kësulëkuqja dhe Bukuroshja e Fjetur. Gjithashtu autori i famshëm Charles Dickens ndoshta ka kontribuar në njohjen e frazës. Ai ka përdorur këtë frazë në “A Christmas Carol”, botuar në 1843.
Fraza ka një trashëgimi kulturore të njerëzimit. Përrallat e autorit danez Hans Christian Andersen fillojnë, për shembull, me “der var engang”, që do të thotë “na ishte njëherë”. Vëllezërit Grimm i fillojnë tregimet e tyre me frazën gjermane “es war einmal”, që do të thotë “na ishte njëherë”, po ashtu edhe në spanjisht.
Përrallat popullore arabe gjithashtu kanë një hyrje klasike.
Mitet dhe përrallat janë historikisht historitë më të zakonshme që fillojnë me shprehjen “na ishte njëherë. Kjo frazë u përdor nga autorët për të nisur fillimin e një përrallë popullore. Përrallat popullore konsideroheshin të ndara nga legjendat sepse ishin trillime.
Një ekspert i folklorit europian shpjegon se si fraza përdoret si një mjet tregimi:
“Në përgjithësi, perëndimorët dhe europianët veriorë kanë treguar dy lloje historish: përralla popullore dhe legjenda. Legjendat ishin të besueshme dhe përrallat popullore ishin romanet e njerëzve. Kufijtë shpesh ishin të paqartë, kështu që përkufizimet sfidohen nga veçoritë specifike.
Fuqia e fjalëve
Autorja Maria Konikova tha se kjo frazë është bërë e zakonshme në të gjithë përrallat apo tregimet. “Çfarë tregojnë saktësisht fjalët?” Përtej joshjes së imagjinatës dhe përrallës, mbretërive magjike dhe kafshëve që flasin, pse kjo frazë, kjo kthesë, ky formulim?
Sepse ne nuk jetojmë në të tashmen por në të kaluarën abstrakte. Dhe së dyti, është paqartësia, mungesa e kohës specifike. Nuk po flasim për një kohë të caktuar, një kohë që mund ta specifikoni, por për një moment të pacaktuar.
Njerëzit nuk kanë nevojë të jenë të vetëdijshëm për ngjarjet aktuale historike ose mjedisin ku fillon historia dhe mund të fokusohen vetëm te personazhet, elementët e komplotit dhe imagjinata e tyre. Prandaj, kjo teknikë i bën përrallat kaq tërheqëse për lexuesit e vegjël dhe të rriturit.
/abcnews.al
