Me vetëm 4 muaj deri në raundin e parë të zgjedhjeve presidenciale të Francës në vitin 2022, kandidatët nga partitë kryesore tashmë po bëjnë fushatë të fortë. Emmanuel Macron, i cili ende nuk e ka shpallur zyrtarisht kandidaturën e tij, po mban fjalime të shpeshta publike për të treguar arritjet e tij dhe për të nënvizuar nevojën për të vazhduar axhendën e tij politike.
Megjithatë, situata politike mbetet shumë më e paqëndrueshme se sa ka qenë ndonjëherë më parë në këtë fazë relativisht të hershme të fushatës. Zgjedhjet e ardhshme po zhvillohen në një kontekst të paprecedentë, të shënuar nga një gamë e gjerë kandidatësh, një krizë e vazhdueshme strukturore politike dhe pasiguri e vazhdueshme për pandeminë.
Trashëgimia e 2017
Zgjedhjet franceze të vitit 2017 sollën fitoren e një kandidati të asnjë prej dy partive kryesore që kishin mbajtur pushtetin në mënyrë alternative që nga vitet 1960. Vetëm për herë të tretë në dhjetë zgjedhje, raundi i dytë i zgjedhjeve të 2017-ës nuk përballoi një kandidat nga e djathta tradicionale kundër një përfaqësuesi të së majtës socialiste.
Në vend të kësaj, i sapoardhuri Emmanuel Macron, i cili pretendonte se nuk ishte “as i djathtë as i majtë” u përball me Marine Le Pen të së djathtës ekstreme. Dy rastet e mëparshme të tilla ishin në vitin 1969 dhe në 2002. Më e rëndësishmja, dy partitë kryesore që tradicionalisht shiheshin si të përshtatshme për të qeverisur – Partia Socialiste dhe Les Républicains e gjetën veten të përjashtuar nga një spektër i atomizuar i lojtarëve të rinj në të cilët fytyra të freskëta (Macron) dhe figura protestuese (Le Pen dhe Jean-Luc Mélenchon) u treguan më të vendosur.
Kjo ndarje shpjegon pse asnjë nga kandidatët e raundit të dytë nuk mori më shumë se 25% të votave në raundin e parë për herë të parë që nga viti 2002. Dobësimi i partive të mëdha ndihmoi gjithashtu në fitoren e një shumicë të re në zgjedhjet parlamentare që pasuan, raporton abcnews.al
Në atë kohë, disa ekspertë mendonin se spektri politik i Francës do të ristrukturohej rreth kësaj mazhorance “të majtë dhe të djathtë. Pesë vite më vonë, situate ende nuk është e qartë. Spektri i zgjedhjeve politike për votuesit francezë është ndarë edhe më tej. Gjatë mandatit të tij, Macron nuk ka arritur të zgjerojë bazën e tij elektorale, e cila ende qëndron në 20-25% të votuesve.
Në zgjedhjet e Parlamentit Europian në maj 2019, koalicioni që mbështet Macron mori 22.4% të votave; në dhjetor 2021, ndërsa në zgjedhjet e 2022 sipas anketueseve, Macron ka marrë 24% të votave.
Në vend që të ndryshojë politikën, Macron thjesht ka mbështetur bazën e tij të votuesve, duke e zhvendosur atë në qendrën e djathtë.
Një shumicë kandidatësh
E majta franceze nuk ka arritur të kapërcejë përçarjet në klanet e saj. Edhe e majta që u bashkua rreth Jean-Luc Mélenchon në 2012 dhe 2017 tani po nxjerr dy kandidatë, me Mélenchon që kandidon për partinë e majtë La France Insoumise dhe Fabien Roussel që përfaqëson Partinë Komuniste.
Megjithëse e djathta ka arritur të paraqesë një kandidate të vetme, Valérie Pécresse, e djathta ekstreme ka dy kandidatë për herë të parë që nga viti 2002, në Marine Le Pen dhe Éric Zemmour. Ashtu si në vitin 2002 dhe 2017, ky bollëk kandidatësh e bën rezultatin e zgjedhjeve më pak të parashikueshëm, sepse ul pragun për t’u kualifikuar në raundin e dytë.
Presidenti aktual është figura e vetme që zë vetëm hapësirën politike që ai pretendon – qendrën. Por pozicioni i tij është më pak i sigurt se ai i paraardhësve të tij kur ata kërkuan rizgjedhje (Nicolas Sarkozy në 2012, Zhak Shirak në 2002, François Mitterrand në 1988 dhe Valéry Giscard d’Estaing në 1981).
Kjo do të thotë se statusi i tij aktual i kandidatit kryesor mbetet i brishtë.
Një krizë e qëndrueshme
Shpërbërja e partive është simptomatike e një problemi më të thellë që ka kapluar demokracinë franceze që nga vitet 1980 – një krizë e përfaqësimit politik. Francezët janë larguar nga politika në formën që ajo ka marrë që nga shekulli i 19-të, bazuar në partitë masive dhe të drejtën universale të votës. Ka më pak aktivistë dhe më pak njerëz që votojnë.
Kjo është për shkak të disa faktorëve: zhgënjimi midis votuesve duke pasur parasysh dështimet e qeverive të alternuara që nga viti 1981; skandale që kanë dëmtuar imazhin e politikanëve, dhe ngritja e një shoqërie individualiste që preferon premtimet personale, rastësore ndaj tubimeve politike, raporton abcnews.al
Populli kundër elitave
Fitorja zgjedhore e Macron në vitin 2017 rezultoi nga kjo krizë e përfaqësimit tradicional politik. Ai përmbysi ata që mbështesnin atë që atëherë cilësohej si “bota e vjetër” sepse ngjasonte me një kanditat të ri nga jashtë “sistemit” – veçanërisht sistemi partiak dhe mbrojti inovacionin shkatërrues.
Por paaftësia e tij për të ristrukturuar ofertat politike të Francës në një mënyrë të qëndrueshme ose për të ndryshuar narrativat dhe praktikat politike në afat të gjatë vetëm sa e kanë rritur këtë ndjenjë krize. Gjithashtu po zgjerohet një hendek mes njerëzve të zakonshëm dhe një elite që ata e konsiderojnë si arrogante dhe të shkëputur nga realitetet me të cilat përballen francezët.
Dhe për shumë persona Macron mishëron pikërisht këtë elitë.
Ashtu si paraardhësit e tyre, presidenti i Francës dhe qeveria e tij janë përballur me kokfortësinë e popullit. Kjo pakënaqësi në të gjithë shoqërinë franceze është reflektuar edhe në një sërë protestash. Gjatë viteve të fundit, protestuesit kanë refuzuar ndërmjetësimin tradicional politik, kanë shprehur zemërim me vendimet politike që mendohet se janë të shkëputura nga nevojat e njerëzve të zakonshëm francezë dhe ndonjëherë kanë shfaqur edhe një tundim për të përdorur dhunën.
Në vitin 2016, presidenti i atëhershëm François Hollande duhej të përballej me protestat e Nuit Debout dhe, më gjerësisht, demonstratat kundër ligjit të tij të ri të punës. Në nëntor dhe dhjetor 2018, pasardhësi i tij u përball me trazira sociale në një shkallë krejtësisht të ndryshme, lëvizjen e jelekëve të verdhë ose lëvizjen e “jelekverdhëve”, e cila zbuloi një përçarje midis pushtetit politik dhe francezëve të zakonshëm që jetojnë në zona gjysmë rurale dhe në urbane. Këto protesta e detyruan Macronin të hynte në kontakt të drejtpërdrejtë me njerëzit e thjeshtë francezë dhe të ofronte një formë të re të pjesëmarrjes së qytetarëve në vendimmarrjen publike nëpërmjet një nisme të debatit kombëtar në gjysmën e parë të 2019.
Por kjo ide nuk çoi kurrë në ndonjë rezultat të prekshëm politik dhe përfundimisht rezultoi një rrugë pa krye.
Roli i pandemisë
Fillimi i papritur i një krize të paprecedentë shëndetësore nuk i dha fund krizës politike franceze, edhe pse mund të ketë forcuar legjitimitetin e pushtetit ekzekutiv. Ndërkohë, zgjedhjet e zhvilluara në këtë periudhë të veçantë u ndikuan në mënyrë të pafavorshme nga një nivel i paprecedentë abstenimi : 55% në zgjedhjet vendore në mars dhe qershor 2020 dhe 66% në zgjedhjet rajonale në qershor 2021.
Zgjedhjet presidenciale do të zhvillohen në mes të së njëjtës krizë shëndetësore, gjë që e bën të vështirë thirrjen e drejtpërdrejtë të aktivistëve për veprim dhe tërheqjen e votuesve për të shkuar në kutinë e votimit.
Rritja e tensioneve në të gjithë shoqërinë franceze do të jetë një tipar themelor i zgjedhjeve presidenciale të këtij viti. Gjatë muajve të parë të fushatës, kjo krizë ka qenë po aq e dukshme në bollëkun e kandidatëve që synojnë të refuzojnë “sistemin” (si Arnaud Montebourg në të majtë dhe Éric Zemmour në ekstremin e djathtë) sa ka qenë në shfaqjen e gjerë të temave që kanë të bëjnë me identitetin kombëtar në debatet publike.
Ajo që mungon është një rinovim i ideve dhe praktikave, gjë që do të përcaktojë nëse shumica e francezëve do të heqin dorë nga politika.
/abcnews.al
