Nga Carlotta Gall, The New York Times
Turqit po përballen me inflacionin në rritje dhe lira është zhytur në nivelin më të ulët në dekada. Pagat dhe pensionet e qytetarëve nuk mbulojnë as shpenzimet më minimale të jetesës. Shumica e njerëzve nuk duan të intervistohen nga frika e qeverisë së presidentit Rexhep Tajip Erdogan, i cili shpesh arreston kritikët e tij.
Ata që folën nuk pranuan të tregojnë identitetin e tyre. Një elektricist tha se fitonte 2,900 lira në muaj (rreth 207 dollarë) dhe qiraja e tij ishte rritur në 2,000 lira, duke shprehur shqetësimin se nuk po përballonte dot jetesën.
Çmimet e ushqimeve janë rritur në mbarë botën gjatë pandemisë, të nxitura nga ndërprerjet e zinxhirit të furnizimit, kostot më të larta të karburantit, mungesat globale të plehrave dhe faktorë të tjerë. Por rënia e vlerës së monedhës turke, rreth 50% më e ulët që nga shkurti kundrejt euros dhe dollarit, e bën situatën edhe më të vështirë, shkruan abcnews.
Kur bëhet fjalë për bukën, që turqit e konsumojnë në çdo vakt, qeveria ka ndërhyrë në mënyrë të konsiderueshme, duke ushtruar presion mbi furrat e bukës që të shesin bukën e bardhë tradicionale me një çmim më të ulët se sa kushton për t’u bërë, dhe duke detyruar dyqanet ushqimore të ulin çmimet. Bashkia e Stambollit ka rritur ndjeshëm furnizimet me çmimin e bukës së lirë nga fabrikat qeveritare dhe qeveria federale ka njoftuar se po ofron miell të subvencionuar për furrat e bukës.
Megjithatë, në shenjë të krizës ekonomike, shitjet e bukës janë ulur dhe furrat e bukës, të detyruara të ruajnë çmimet në nivelin e vendosur nga pronarët e furrave kanë paralajmëruar se do të falimentojnë. Shitjet janë ulur, si në shumicën e furrave të bukës, me afërsisht një të tretën. Klientët po blejnë më pak dhe disa po i bashkohen linjave qeveritare ku një bukë kushton 1.25 lira, rreth 9 cent.
Disa furra buke kanë injoruar çmimin e caktuar nga qeveria prej 2.5 lirash dhe e kanë rritur çmimin e bukës kryesore në 4 lira, në përputhje me kostot e tyre në rritje. Edhe në mes të pandemisë dhe krizës së monedhës, inspektorët komunalë kanë gjobitur pronarët për shkelje administrative, pavarësisht se ata kanë mohuar akuzat.
Shumë njerëz ankohen se udhëheqësit politikë janë të zënë me krizën në vend që të zgjidhin problemin. Bashkia e Stambollit, e cila drejtohet nga kryebashkiaku Ekrem Imamoglu, një kundërshtar i Erdoganit dhe një kandidat presidencial, ka njoftuar se po ofron qumësht për nxënësit e shkollave dhe se po rrit shitjen e bukës me kosto të ulët nga fabrikat komunale, raporton abcnews.al
Bashkia e ka rritur prodhimin në 1.5 milion bukë në ditë, megjithëse kërkesa është deri në 1.6 milion, tha Okan Gedik, menaxheri i përgjithshëm i Halk Ekmek. Në një furrë buke, ku pronarët thanë se ishin në prag të falimentimit, mes dy ortakëve nisi një debat i ashpër. Njëri fajësoi Imamoglun për nënvlerësimin e furrave të bukës duke subvencionuar shitjet. Partneri i tij fajësoi qeverinë e Erdoganit se i detyroi furrat e bukës të ulin çmimet e bukës.
Partnerët kërkuan të ruajnë anonimitetin nga frika e qeverisë. Një prej tyre tha se kishte marrë një kredi bankare dhe po shiste bizhuteri familjare për ti paguar. Nëse situata nuk do të ndryshojë, ai mund të humbasë biznesin brenda disa muajsh.
“Furrat e bukës që nuk kanë shitje të mëdha do të falimentojnë,” tha Hasan Topal, 55 vjeç, i cili drejton një kafene përveç furrës së tij. Nilgun Gurgen, 43, e cila ka një dyqan ushqimor të vogël me burrin e saj, tha se shitjet e tyre të bukës ishin përgjysmuar gjatë dy muajve të fundit. Sipas saj, i vetmi artikull që shitej më shumë ishin cigaret.
Ucar tha se ai kishte marrë borxh 100,000 lira gjatë pandemisë dhe tani, me rënien e monedhës, po luftonte me pasigurinë e shkaktuar nga luhatjet e çmimeve. Ali Babacan, një lider i opozitës që shërbeu si ministër i financave nën udhëheqjen e Erdogan, kritikoi presidentin në Twitter duke e fajësuar për rritjen e çmimeve.
Disa prej të intervistuarve thanë se po mendonin të largoheshin jashtë vendit, vitin e ardhshëm.
/abcnews.al
