Kur flasim për Gadafin dhe sundimin e tij të gjatë në Libi, është shumë e vështirë ta përfytyrosh këtë diktaturë dhe këtë personalitet në modele të caktuara.
Ekziston një tipologji e diktaturave dhe diktatorëve të shekullit të 20-të, por Gaddafi ka kaluar prej kohësh çdo model. Historia e shtetit libian ishte e ngjashme me atë të shteteve të tjera në Afrikën veriore.
Nën sundimin e Perandorisë Osmane, pas luftës italo-turke të viteve 1911-1912, ndodhi pushtimi i Libisë nga Italia. Rezistenca e popullsisë dhe shkretëtirës së madhe bëri që trupat italiane të pushtuan Tripolitaninë dhe Kirenaikën vetëm në vitin 1933, duke i kthyer ato në koloni. Në vitin 1943 përfundoi sundimi italian. Italia hoqi dorë nga kolonitë e saj, raporton abcnews.al.
Territoret libiane ishin në sundimin britanik: Tripolitania dhe Cyrenaica, dhe Fezzani. Ky mandat përfundoi në dhjetor 1951 kur Asambleja e Përgjithshme e OKB-së vendosi të tërheqë mandatin, duke njohur shtetin e pavarur libian: Mbretërinë e Bashkuar të Libisë.
Për më shumë se katër dekada (1969–2011), historia e Libisë u identifikua me vetëm një personazh kolonel Gadafi.
Ngritja e Gadafit
Gaddafi lindi në vitin 1942 në një familje të varfër në Sirte, një zonë e shkretë. Ai ndoqi një shkollë fetare tradicionale midis viteve 1956 dhe 1961 në provincën e Fezzanit.
Në këtë shkollë, Gadafi së bashku me një grup kolegësh, formuan forcat e një grupi revolucionar që synonte të drejtonte vendin. Modeli i Gadafit ishte lideri egjiptian, Gamal Abdel Nasser, i cili kishte rreth vetes një grup oficerësh të rinj dhe kishte ardhur në pushtet, duke u zgjedhur president në emër të njësisë arabe.
Në vitin 1961, Gaddafi u përjashtua nga shkolla Sebha për aktivizëm politik, gjë që nuk e pengoi atë të ndiqte Fakultetin Juridik të Universitetit Libian.
Ai ishte një nga studentët e shquar, me notat më të mira, gjë që e lejoi të pranohej në Akademinë Ushtarake të Bengazit në vitin 1963. Ai krijoi një grup militantësh, si në universitet ashtu edhe brenda Akademisë Ushtarake, një grup sekret, e cili synonte të përmbyste nëpërmjet një revolucioni monarkinë properëndimore libiane dhe të vendoste një regjim republikan popullor.
Ai u diplomua në Akademinë Ushtarake në vitin 1965, kur u përjashtua për shkak të rezultateve të mira në Angli, dhe ndoqi 1966, Kolegjin e Shtabit të Ushtrisë Britanike. Pas kthimit të tij në Libi, ai u regjistrua në Ushtrinë Mbretërore.
Karizma dhe vendosmëria e bënë Gaddafin udhëheqësin e një grupi oficerësh të vendosur për të kryer një grusht shteti dhe për të përmbysur monarkinë libiane, raporton abcnews.al
Grusht shteti
Grushti i shtetit ndodhi në gusht të vitit 1969. Një grup i vogël oficerësh të udhëhequr nga Gaddafi filloi një grusht shteti të përgjakshëm më 1 shtator 1969; mbreti i ri u arrestua në shtëpi, dhe monarkia u shfuqizua dhe u shpall Republika Arabe Libiane.
Gadafi nuk u bë gjeneral pas grushtit të shtetit, ata vetëm u ngritën nga grada e kapitenit në gradën e kolonelit dhe mbajtën po këtë gradë ushtarake. Koloneli drejtoi Libinë në emër të popullit, duke justifikuar “modestinë” e tij me faktin se shteti libian “udhëhiqet nga populli” dhe nuk kërkon personalisht tituj apo gradë të lartë ushtarake.
Gaddafi ndoqi të njejtën qasje si mentori i tij, kolonelin Nasser, i cili pasi mori pushtetin në Egjipt, mbajti të njejtën gradë ushtarake. Koloneli krijoi një sistem të ri politik: socializmin islamik, e cila ishte baza për pranimin e grushtit të shtetit, të shoqërisë së konsumit dhe të demokracisë, raporton abcnews.al.
Më 1 shtator 1973 u shtetëzua 51% e aksioneve të kompanive perëndimore, duke marrë nën kontroll kompanitë e mëdha, kryesisht ato që zotëronin vendburimet e naftës.
Libia ishte një shtet socialist i udhëhequr nga Këshilli i Komandës Revolucionare, në fakt, një kolonel dhe një grusht miqsh të ngushtë. Partia unike, e quajtur Bashkimi Socialist Arab, ekzistonte që nga qershori 1971. Një nga nismat e partisë ishte imponimi i një sistemi të bazuar në moralin islam, i cili ndalonte alkoolin dhe lojërat e fatit.
Koloneli krijoi një filozofi politike sipas së cilës Libia ishte një shtet socialist islamik. Udhëheqja e saj ishte kolektive dhe në duart e njerëzve të përfaqësuar nga një parti e vetme. Këto ide u botuan në tre vëllime midis viteve 1975 dhe 1979, një shembull i demagogjisë dhe utopisë, raporton abcnews.al.
Komiteti Revolucionar vendosi në prill 1980 të ndëshkonte disidentët libianë që jetonin jashtë vendit dhe dërgoi brigada libiane për t’i vrarë ata. Më 26 prill 1980, Gaddafi u dha disidentëve një ultimatum që deri më 11 qershor ata të ktheheshin në vend dhe të viheshin në dispozicion të komiteteve revolucionare.
Ka pasur mosmarrëveshje të shumta, por deri në mesin e viteve 1990, regjimi i Gadafit nuk toleroi asnjë proteste në territorin libian, duke justifikuar ndëshkimin e çdo kundërshtari me “vullnetin e popullit”.
Në vitin 2011, shteti libian sundoi me autoritet, kjo është koha kur filloi lufta civile, dhe ajo ka zgjatur gati katër vite, e cila ka bërë që mbi 40% e popullsisë libiane të humbasin jetën ose duke luftuar për liri ose duke u vrarë nga ekstremistët e Gadafit.
/abcnews.al
