Përktheu: Sonila Backa-abcnews.al
Pothuajse 30 vite më parë udhëtova në Poloninë lindore dhe vizitova vendin e Treblinkës, kampin e shfarosjes ku, midis korrikut 1942 dhe kryengritjes së dëshpëruar të të burgosurve në gusht 1943, më shumë se 800,000 njerëz, ndoshta shumë më tepër u vranë gjatë operacionit Reinhard- plani nazist për të eliminuar hebrenjtë.
Është, nga një distancë, vendi më i keq që kam qenë ndonjëherë: një vend i shkretë brenda një pylli të dendur. Mbaj mend që kishte shumë pak njerëz përreth dhe se moti ishte i zymtë, megjithëse ishte fillim i verës. Ndoshta njeriu e mban mend motin ashtu siç duhet të ishte dhe jo ashtu siç ishte.
Cila ishte vlera e asaj vizite? Çfarë mësova?
A ka më shumë vlerë të shohësh një kamp përqendrimi ose tokën e shkatërruar të një kampi sesa të lexosh për të ose të shikosh një film për Holokaustin?
Vizita në Treblinka ishte aq dërrmuese sa u ndjeva i mpirë dhe ajo që arrita të kuptoja atje ishte më shumë falë studimeve të Holokaustit dhe, mbi të gjitha, nga dokumentari i madh i Claude Lanzmann, Shoah, në veçanti sekuenca mahnitëse në të cilën ai interviston Franz. Suchomel, një ish rreshter, i cili përshkruan me detaje të sakta, patologjike procesin e vrasjes masive përpara se të këndonte këngën që të burgosurit mësuan me mbërritjen e tyre.
Çdo student serioz i historisë duhet të vizitojë Shoah, pasi të ketë lexuar dëshminë e Kalman Teigman, një prej shumë pak të mbijetuarve hebrenj të Treblinkës.
Duke lexuar fjalët e tij, duke dëgjuar zërin e tij, njeriu kupton më shumë se sa mund të shohë ndonjëherë:
Ishte ferr, ferr absolut. Një njeri normal nuk mund ta imagjinojë se si një person i gjallë mund të ketë jetuar në këtë ferr- vrasës të lindur, të cilët pa asnjë pendim vranë me mijëra.
Ka gjëra që mbeten përtej imagjinatës njerëzore dhe është sigurisht më e rëndësishme të kuptosh se si mund të ketë ngjarje të tilla si Holokausti, sesa të shohësh efektet e tyre, megjithëse kjo ka vlerë gjithashtu.
Vitin e ardhshëm, në kuadër të përkujtimeve të Luftës së Parë Botërore, dy nxënës nga çdo shkollë e mesme shtetërore në Britani do të vizitojnë varret e Frontit Perëndimor.
A do ta kuptojnë më shumë rreth Holokaustit që janë përzgjedhur për të parë fushat paqësore dhe të zbukuruara të Flanders më shumë se, të themi, ata që lexojnë veprën e historianëve si Hew Strachan ose shkrimet e Ernst Jünger, Robert Graves?
Paul Lay është redaktori i History Today
/abcnews.al
