Gjatësia e ditës në planetin tonë papritmas duket se po zgjatet, siç tregojnë orët e sakta atomike dhe vëzhgimet astronomike, por shkencëtarët nuk janë ende të sigurt pse po ndodh kjo. Rritja e ditës, qoftë edhe në mënyrë të padukshme, me fraksione të sekondës, në të ardhmen mund të ketë, ndër të tjera, efekte në matjen e kohës, sistemet e navigimit si GPS dhe teknologji të tjera.
Në dekadat e fundit rrotullimi i Tokës rreth boshtit të saj, i cili përcakton sa e gjatë është dita, është përshpejtuar, duke i bërë ditët më të shkurtra. Kështu këtë vit në qershor u regjistrua një rekord për ditën më të shkurtër gjatë gjysmëshekullit të fundit.
Por pavarësisht këtij rekordi, që nga viti 2020 duket se rrotullimi më i shpejtë i boshtit të planetit çuditërisht ka filluar të ngadalësohet, duke rezultuar në një tendencë që ditët të rriten sërish, për arsye që aktualisht mbeten mister.
Megjithëse dita është përcaktuar në mënyrë konvencionale si 24 orë, në realitet kohëzgjatja e “24 orëve” ndryshon, në varësi të asaj se sa kohë i duhet Tokës për të bërë një rrotullim të plotë. E cila nga ana tjetër varet nga faktorë të ndryshëm, duke përfshirë ngjarje të tilla si një tërmet i madh, klima dhe fenomene atmosferike, oqeanet, etj. Kështu, në praktikë dita rrallë zgjat 86,400 sekonda.
Për miliona vite rrotullimi i Tokës ishte ngadalësuar, kryesisht për shkak të baticave nën ndikimin e Hënës, një proces që çdo shekull i shtonte rreth 2.3 milisekonda gjatësisë së ditës. Miliarda vjet më parë dita e Tokës zgjati jo më shumë se 19 orë.
Por gjatë rreth 20,000 viteve të fundit, një proces tjetër ka ndodhur në drejtim të kundërt, duke përshpejtuar rrotullimin e planetit tonë. Kur mbaroi epoka e fundit e akullnajave, shkrirja e tyre “lehtësoi” sipërfaqen e Tokës dhe boshti i saj filloi të rrotullohej më shpejt, duke shkurtuar gjatësinë e ditës me rreth 0.6 milisekonda në shekull.
Që nga vitet 1960 , shkencëtarët kanë filluar të bëjnë matje gjithnjë e më të sakta të shpejtësisë së rrotullimit të Tokës. Së bashku me orët individuale që ofrojnë saktësinë më të lartë, u konfirmua reduktimi gjithnjë e më i madh i gjatësisë së ditës.
Më 29 qershor 2022 , u regjistrua dita më e shkurtër në Tokë: 1,59 milisekonda më pak se 86,400 sekonda ose 86,400,000 milisekonda të një periudhe normale 24-orëshe. Por nëse merren parasysh dhe hiqen luhatjet për shkak të baticave dhe sezonalitetit, duket se nga viti 2020 e deri në ditët e sotme në mënyrë të padukshme fillon të rritet përsëri.
Arsyeja për këtë – në masën që ndodh në të vërtetë – është e paqartë. Ndoshta është për shkak të ndryshimeve në sistemet e motit, shkrirjes në rritje të akullit për shkak të ndryshimeve klimatike, fatkeqësive natyrore si shpërthimi masiv i vullkanit në Tonga në janar të këtij viti, etj. Fenomeni mund të rezultojë kalimtar, diçka që mbetet për t’u parë në të ardhmen. Nëse konfirmohet përfundimisht se ditët e Tokës po zgjasin përsëri, një “sekondë e brishtë negative” mund të duhet të ndërtohet në sistemet e matjes së kohës në një moment, sipas Matt King dhe Christopher Watson të Universitetit Australian të Tasmanisë., diçka që nuk ka ndodhur kurrë më parë dhe që megjithatë konsiderohet shumë e pamundur për momentin. Le të kemi parasysh se kohët e fundit të gjithë kemi disa milisekonda shtesë çdo ditë…
Marrë nga Protothema/ Përshtati Abcnews.al/
