Nga Dorina Kurtaj – Cili do të jetë ai që do të marrë postin e Tereza May, fillimisht si lider i konservatorëve e automatikisht atë të kryeministrit të ri britanik? Me çfarë do të përballet dhe si do të ndikojë në përfundimin e BREXIT?
Deri në fund të muajit korrik partia konservatore në Mbretërinë e Bashkuar do të jetë e impenjuar në zgjedhjen e liderit të ri, i cili sapo të zgjidhet automatikisht do të marrë vendin e Tereza May si kryeministër i vendit. Zgjedhja e liderit të ri të konservatorëve do të jetë në këtë mënyrë shumë e rëndësishme jo vetëm për mënyrën se si do të ndryshojë Mbretëria e Bashkuar, por dhe për influencimin e politikës në nivel europian, kur të rinisin negociatat për BREXIT.
Përse duhet një lider i ri?
Tereza Meay, e cila u zgjodh lidere e konservatorëve dhe kryeministre në vitin 2016 pas referendumit për Brexit, dha dorëheqjen nga posti i sekretares së partisë së saj dhe automatikisht nga posti i kryeministres. Në fakt në sistemin britanik, kreu i partisë në mazhorancë në parlament është automatikisht kryeministri i vendit. May u detyrua të hapë dorëheqjen: për muaj të tërë u përpoq të bindte parlamentin që të miratonte marrëveshjen për BREXIT që kishte negociuar me Bashkimin Europian, duke dështuar në mënyrë të përsëritur dhe duke humbur besimin e mazhorancës së deputetëve konservatorë. Dorëheqja e saj shënoi hapjen e fazës së seleksionimit të një lideri të ri, dhe sapo të zgjidhet i vjen radha formaliteteve: May do i dorëzojë dorëheqjen Mbretëreshës, e cila do të emërojë pasardhësin e saj. Por beteja e vërtetë politike luhet tani.
Cilët janë kandidatët?
“Komiteti 1922”, grupi parlamentar i konservatorëve publikoi listën e dhjetë deputetëve që prezantuan një kandidaturë të vlefshëm për zgjedhjen e liderit të ri. Kandidatët janë:
Majkëll Gov, Ministri i Ambientit
Met Henkok, Ministër i Shëndetësisë
Mark Harper, ish kreu i grupit parlamentar të konservatorëve
Xheremi Hant, ministër i jashtëm
Saxhid Javid, ministër i brendshëm
Boris Xhohnson, ish ministër i jashtëm dhe ish kryebashkiak i Londrës
Andrea Ledsom, ish ministër i Marrëdhënieve me Parlamentin
Ester MekVej, ish ministër e Punës dhe Pensioneve
Dominik Raab, ish ministër për BREXIT
Rori Stjuart, ministër për zhvillimin ndërkombëtar
Si funksionon zgjedhja?
Zgjedhja e liderit të ri u takon deputetëve konservatorë dhe të regjistruarëve në parti. Në javët e ardhshme, do të ketë disa votime ku do të marrin pjesë vetëm deputetët: cdo herë do të eliminohen kandidatët që kanë më 0pak vota dhe do të vazhdojë votimi deri sa të mbeten vetëm dy. Në këtë pikë në procesin e votimit do të marrin pjesë dhe të regjistruarit në parti: do të votohet për dy javë dhe nga 22 korriku e më pas cdo ditë do të jetë e vlefshme për komunikimin e emrit të fituesit. Në vitin 2016 May u zgjodh pasi të gjithë kandidatët e tjerë u tërhoqën: por ishte një moment shumë ndryshe nga ky aktuali dhe është e pamundur që të ndodhë e nëjta gjë sërish.
Kush është i favorizuari?
Dhjetë kandidatë janë shumë dhe në Mbretërinë e Bashkuar përjetohet si sinjal për rrëmujën brenda partisë konservatore, ku prej muajsh zhvillohet një debat i ashpër për atë që duhet të bëhet për Brexit ndërkohë që pas çdo faze votimi situata përshkallëzohet. Nga dhjetë kandidatë, vetëm tre ose katër janë ata që kanë ndonjë mundësi për t’ia dalë
Boris Johnson
Konsiderohet i favorizuar dhe kryeministri i ardhshëm më i mundshëm i Mbretërisë së Bashkuar. Është shumë i njohur në të gjithë botën, edhe pse shpesh për të flitet më shumë rreth gafave që bën, për cuditë e tij dhe për gënjeshtrat e mëdha që tregon sidomos mbi Bashkimin Europian. Janë shumë ata që e konsiderojnë si një politikan pak serioz dhe jo të besueshëm, por prej vitesh Xhonson po ndërton figurën e tij në përpjekje për tu bërë kryeministër i vendit – u përpoq dhe në vitin 2016, dhe dështoi. Në momentin e dorëheqjes së May ai u paraqit shumë gati dhe është kandidati që ka marrë mbështetjen publike të numrit më të madh të deputetëve. Por ai është dhe personi që ka qëndrimin më të ashpër për sa i përket Brexit: ditët e fundit ai deklaroon se është më shumë se dakord për të hequr dorë nga një marrëveshje me Bashkimin Europian
Michael Gove
Është një politikan konservator i konsideruar i aftë dhe shumë i zoti në debate. Ai ka mbuluar pothuajse çdo ministri në qeveritë konservatore dhe çdo herë ka dalë mirë. Ai konsiderohej si kundërshtari kryesor i Xhonson, por fushata e tij elektorale u bllokua para evenit të parë zyrtar, kur pranoi se në të kaluarën kishte përdorur kokainë.
Jeremy Hunt
Njësoj si Gov, është një politikan konservator i vlerësuar dhe i respektuar, por si Gov, nuk ka as 1/10 e popullaritetit të Xhonson apo karizmën e tij, në të mirë e në të keq. Mes atyre me një mundësi për t’ia dalë, është kandidati që ka shprehur qëndrimin më të moderuar për Brexit. Në pak fjalë ai thotë se dalja e vendit nga Bashkimi Europian pa marrëveshje do të ishte një tragjedi, dhe BE është e vetëdijshme për këtë prandaj do të ishte e gatshme për të bërë disa lëshime. Kandidatura e tij përfitoi nga problemet e Gov dhe nga mbështetja e dy ministreve të rëndësishme konservatore, Amber Rudd he Peni Mordaunt.
Të tjerët
Dominik Raab, i cili nuk kishte bërë një figurë të mirë në muajt e tij si ministër Brexit dhe që në Bruksel konsiderohet një personazh pak i besueshëm, mori fillimisht mbështetje por nuk ka shumë mundësi për të fituar. Met Henkok nga ana e tij ra në sy për një ngjarje të cuditshme elektorale, ku dritat nuk funksionuan mirë dhe ku ai foli për domosdoshmërinë për t’i shtuar “emotivitet” politikës: dikujt i pëlqeu dhe dikujt jo. Të tjerët shpresojnë të gjithë në një kthesë fati në ditët e ardhshme, por nuk duket se kanë një mundësi reale për të kaluar fazat përfundimtare të votimit.
Si do të jetë beteja elektorale?
Boris Xhonson konsiderohet nga të gjithë si më i favorizuari dhe tashmë duket e pashmangshme që ai të jetë një nga dy kandidatët në votimin final. Por ai mbetet një kandidat shumë kontrovers, një person që konsiderohet pak serioz dhe për të cilin ka pak respekt. Të gjithë të tjerët po luftojnë për të qenë kandidati i dytë në votimin final: apo si shkruajnë mediat britanike, kushdo përveç Boris.
Pesë nga kandidatët organizuan evente për të prezantuar programet e tyre dhe të gjithë sulmuan kryesisht Xhonson. Gov dhe Hant këmbëngulën shumë për idenë e të qënit të vetmit kandidatë seriozë dhe të besueshëm dhe ideja e tyre duket e qartë: të shkojnë në votimin përfundimtar dhe më pas të mbledhin të gjitha votat të atyre që nuk duan ta shohin Xhonson në postin e kryeministrit. Është e vështirë por e mundur, pikërisht për shkak të personalitetit të komplikuar të Xhonson. Ky i fundit në përpjekje për të kufizuar dëmet, prej ditësh po i shmanget çdo kontakti me mediat: nuk pati asnjë organizim për fillimin e fushatës së tij elektorale, e cila për momentin përfshin vetëm takime private me deputetë konservatorë.
Brexit
Çështja më e rëndësishme me të cilën duhet të merret kryeministri i ri do të jetë sigurisht Brexit, dhe është pikërisht kjo tema për të cilën po flitet më shumë ditët e fundit. Xhonson është kandidati me qëndrimin më të ashpër – të paktën me fjalë – dhe është njëri prej atyre që në kohën e referendumit bënë fushatë elektorale në favor të daljes nga Bashkimi europian. Gov kishte pak a shumë të njëjtin qëndrim me ‘të, por është dhe një politikan më pragmatik dhe ppo përpiqet të prezantohet si më i moderuar dhe në gjendje për të negociuar me efikasitet me Bashkimin Europian; të njëjtën gjë po bën dhe Hant, i cili në fillimin e fushatës elektorale për kandidaturën e tij u mburr se kishte pasur një rol vendimtar në organizimin e lojërave olimpike dhe se kishte marrë pjesë në negociata të rëndësishme për paqen në Jemen. Deklarata që u shoqëruan me mosbesim nga një pjesë e mirë e elektoratit.
Pyetja e madhe që shumë po ngrenë këto ditë është e njëjta: çfarë besojnë se kanë të gjithjë këto kandidatë që May nuk e kishte? Si mendojnë se mund të bëjnë më shumë për Brexit, përballë vullnetit të Bashkimit Europian që të mos rinegociojë marrëveshjen? Përgjigja nuk është shumë e qartë: Xhonson ndoshta mendon të sillet pak si Tramp, me një zë të lartë, kërcënime dhe shumë ndoshta – ndërsa të tjerët kanë qëndrime më të mjegullta. Një deputet konservator mbështetës i Hant u shpreh se Mej ishte pak e aspër si karakter, ndërsa Hant është më i dashur dhe miqësor. Veti që sipas tij do e ndihmojnë në negociatat me Bashkimin Europian. Por gjithsesi nuk prezantohet shumë bindës
Çfarë mund të ndodhë përveç Brexit?
Xhonson premton uljen e taksavve për ata që deklarojnë të ardhura 50 deri në 80 mijë stërlina në vit; gjitahshtu theksoi se do të bëjë më shumë për tregtarët dhe sipërmarrësit. Të tjerët natyrisht deklaruan se do të bëjnë të kundërtën dhe do të ulin taksat për më të varfërit. Tema të tjera të rëndësishme nuk janë trajtuar, madje dhe ajo e taksave duket gjithsesi e rëndësisë së dytë. Me mazhorancën e brishtë në parlament, konservatorët do e kenë të vështirë të miratojnë reforma të rëndësishme të çdo lloji dhe për ta bërë një gjë të tillë duhet të ketë zgjedhje të reja, të cilat mund të ndryshojnë çdo gjë.
Jeremy Hunt ka qenë ai që ka folur më qartë për këtë skenar, duke shpjeguar se nëse konservatorët nuk do të arrijnë të çojnë deri në fund Brexit me sukses, rrezikojnë të zhduken. Ai ishte shumë i prerë dhe nuk e kishte gabim: partia e tij mori në zgjedhjet e fundit parlamentare europiane rezultatin më negativ në histori; dhe sipas Hunt mundësia e zgjedhjeve të reja me Brexit ende të papërfunduar, mund të sjellë një humbje dhe më të rëndë
Ndërkohë për Brukselin një skenar për daljen e Mbretërisë së Bashkuar pa një marrëveshje në tetor, mbetet shumë i mundshëm dhe pse nuk është i dëshirueshëm. Komisioni Europian përpiqet të jetë pragmatik, dhe njëherë më shumë verifikon se masat e emergjencës të marra për këtë rast janë të mjaftushëm dhe kjo duket e qartë.
Aktualisht Komisioni Europian vendosi se në thelb nuk ka asnjë domosdoshmëri për të amenduar asnjë prej masave dhe këto mbeten të përshtatshme për qëllimin, në këtë mënyrë komisioni nuk ka në program asnjë ndërhyrje para datës së daljes së vendit nga Bashkimi Europian
Në një kohë që situata në Mbretërinë e Bashkuar vazhdon të jetë e nxehtë politikisht me parlamentin britanik që përgatitet të zgjedhë kryeministrin e ri, Komisioni Europian dëshiron të jetë i sigurtë se të gjitha shtetet anëtare të Bashkimit Europian të përgatiten sa më mirë në kuadër të një daljeje të mundshme pa marrëveshje të Britanisë së Madhe të parashikuar për 1 nëntor 2019, duke inkurajuar të gjitha palët që të përfitojnë nga koha në dispozicion për të marrë masat e duhura për t’u përballur me situatën.
Për këtë arsye komisioni prezantoi këndvështrimet e ndryshme në mbledhjen e Këshillit Europian mbi masat emergjente në momentin që artikulli 50 i traktatit mbi funksionimin e Bashkimit Europian do të jetë efektiv dhe Londra do të dalë nga Bashkimi Europian. Deri tani propozimet e prezantuara nga komisioni kanë qenë 19, nga të cilat 18 janë miratuar nga parlamenti dhe dhe këshilli ndërsa e fundit duhet të gjejë ende një marrëveshje Brenda muajit qershor. Pika e fundit ka të bëjë me bilancin e BE-së për vitin 2019.
Komisioni Europian gjithashtu ka miratuar 63 akte legjislative dhe ka publikuar 93 lajmërime për përgatitje, të gjitha të konsideruara të domosdoshme për të ndihmuar Bashkimin Europian gjatë periudhës së parë të krizës post-Brexit. Ndër të tjera, institucioni thekson se se nuk ka ndërmend të marrë masa të tjera para vendosjes së datës së saktë të daljes së Britanisë së Madhe
Në rastin e një daljeje pa një marrëveshje, Europa dëshiron që Mbretëria e Bashkuar të gjejë zgjidhje për tre probleme që konsiderohen të një rëndësie të madhe nga Bashkimi Europian: si për shembull mbrojtja e qytetarëve europianë dhe britanikë që gjenden nga ana tjetër e kufirit të ardhshëm mes dy zonave, të cojë përpara impenjimet ekonimike dhe financiare mbi të cilat Londra ka vendosur të mbajë përgjegjësi; dhe së fundmi respektimi i klauzolave të firmosura në marrëveshjen e të premtes së shenjtë me Irlandën mbi çështjen e “Backstop”.
Nga ana e palës europiane punimet në rast të mungesës së një marrëveshjeje parashikojnë fillimisht një aktivitet monitorimi në zona të caktuara, si adminiastratat publike, për t’u siguruar që të gjithë të jenë gati për punime të jashtëzakonshme mbi cështje ligjore dhe administrative. Prioritet është dhe çështja e të drejtave të rezidencës dhe sigurisë së qytetarëve, për të garantuar që britanikët mund të mbeten rezidentë në çdo vend të Bashkimit Europian në periudhën menjëherë pas Brexit.
Planet e promovuara nga Bashkimi Europian do të lejojnë dhe mbajtjen e një situate neutral në nivel normativ të mjekimeve dhe përbërjes së tyre, por dh etë aparaturave mjekësore; të përgatiten për rifunksionimin e doganave nëpërmjet shumë investimeve në krijimin e infrastrukturave të reja për kontrollet në kufi si dhe për burimet njerëzore të domosdoshme për të kryer këto kontrolle. Gjithashtu për të lejuar që trafiku ajror dhe hekurudhor të mos bllokohet dhe për pasojë të krijohet një krizë në sektorin e transportit. Do të aktualizohen më pas dhe rregullore emergjence për peshkimin në mënyrë që autorizimet e duhura të jenë menjëherë të aplikueshme.
Ata që përfitojnë më shumë nga termat e reja të daljes duhet të jenë operatorët financiarë. Janë ende të shumta kompanitë që punojnë në këtë fushë të cilat rezultojnë të jenë ende të papërgatitura nag shumë këndvështrime, si për shembull menaxhimi i kontratave dhe aksesi në infrastruktura në momentin që rregullat e vendosura nga Bashkimi Europian do të humbasin vlerë. Për këtë arsye komisioni po impenjohet në mënyrë që të mbërrihet sa më shpejt të jetë e mundur në një zgjidhje përfundimtare që do të lejojë aktualizimin e plotë të planeve të emergjencës të sipërmarrjeve. /abcnews.al
