Nga Joe Phelan, Live Science
Truri ynë është kompleks dhe i aftë të përpunojë shumë informacione. Ai përmban miliarda neurone, të cilat nuk formohen plotësisht derisa ne të arrijmë moshën 25 vjeç dhe mund të gjenerojë rreth 25 vat- aq sa mjafton për të ndezur një llambë.
Shkencëtarët po mësojnë vazhdimisht informacione të reja rreth funksionimit të trurit, por si funksionon ky organ i jashtëzakonshëm gjatë gjumit?
Është një mister total, apo ka disa gjëra që ne i dimë?
“Çdo kafshë në këtë planet që ne kemi vëzhguar me kujdes fle, madje edhe mizat, krimbat dhe kandilat e detit,” tha Dr. David Raizen, një profesor i asociuar i neurologjisë në Universitetin e Pensilvanisë, për Live Science në një email. “Prandaj, gjumi duhet të shërbejë si një funksion shumë i rëndësishëm.”
“Kjo është veçanërisht e rëndësishme sepse gjumi shkakton kosto,” shtoi Raizen. “Kafshët janë të prekshme nga grabitqarët gjatë gjumit dhe ato nuk janë produktive – ato nuk kërkojnë ushqim dhe nuk riprodhohen.
Hulumtimet kanë zbuluar që ne kalojmë një të tretën e jetës sonë në gjumë ose duke u përpjekur të flemë.
Kjo do të thotë, nëse jetoni deri në moshën 76 vjeç (jetëgjatësia mesatare në SHBA në vitin 2021, sipas Qendrave për Kontrollin dhe Parandalimin e Sëmundjeve, me siguri do të kaloni rreth 25 vite të jetës tuaj duke fjetur.
Kur nuk flemë mirë ose mjaftueshëm ne nuk jemi në gjendje të jemi shumë funksionae, tha Raizen, duke shtuar se aftësia e një personi për të menduar dhe për të vepruar në mënyrë efektive mund të jetë e dukshme nëse gjumi ndërpritet qoftë edhe për një natë.
“Meqenëse problemet më të mëdha të mungesës së gjumit përjetohen nga truri, ne mendojmë se truri është organi kryesor i prekur nga mungesa e gjumit”, tha Raizen. Prandaj, gjumi duhet të jetë shumë i rëndësishëm për funksionimin e shëndetshëm të trurit.
Sipas Institutit Kombëtar të Çrregullimeve Neurologjike dhe Goditjes (NINDS), ekzistojnë “dy lloje themelore të gjumit: gjumi i lëvizjes së shpejtë të syve (REM) dhe jo-REM”.
Ato të dyja janë të lidhura me lloje të veçanta të valëve të trurit dhe aktivitet neuronal specifik. Faza jo-REM ndodh në një kohë kur valët e trurit tonë ngadalësohen. Në të njëjtën kohë, muskujt tanë fillojnë të relaksohen, dhe frymëmarrja bëhet më e ngadaltë se sa është gjatë ditës.
Nga ana tjetër, në fazën REM, aktiviteti i valëve të trurit është në një nivel shumë të ngjashëm me zgjimin. Hulumtimet kanë zbuluar se REM përbën nga 20% deri në 25% të kohës sonë të gjumit dhe ndodh kur ëndrrat tona priren të jenë më të çuditshmet dhe të pabesueshmet.
Gjatë fazës REM, që ndodh kur ëndrrat janë më aktive, talamusi – një masë e madhe e lëndës gri që gjendet në mes të trurit dërgon “imazhe, tinguj dhe ndjesi të tjera që mbushin ëndrrat tona”, sipas NINDS.
Neurotransmetuesi acetilkolina, një kimikat që rritet gjatë orëve të zgjimit, është gjithashtu i fortë gjatë REM, sipas Johns Hopkins Medicine . Kur jeni zgjuar, acetilkolina duket se ndihmon trurin të mbajë informacionin e mbledhur dhe ka të ngjarë t’ju ndihmojë të mbani mend këtë informacion gjatë gjumit.
Ndërsa biem në gjumë, truri ynë përjeton një model të valëve të trurit të njohura si “boshtet e shtyllës kurrizore”, të cilat, sipas Fondacionit Sleep , nuk kuptohen plotësisht, por mendohet se “luajnë një rol në të mësuarit dhe integrimin e kujtimeve të reja”, raporton abcnews.al.
Boshtet e shtyllës kurrizore mund të luajnë gjithashtu një rol për të siguruar që ne të qëndrojmë në gjumë edhe kur truri ynë ngacmohet nga stimujt e jashtëm. Truri ynë na mban gjallë kur jemi të dy në gjumë dhe zgjuar, por sipas Raizen, ka disa gjëra që truri preferon të bëjë pasi të largohemi.
“Ka disa procese të trurit që janë vënë re se ndodhin më së miri gjatë momentit kur ne jemi në gjumë,” tha Raizen. “Këto përfshijnë sekretimin e hormonit të rritjes tek njerëzit, pastrimin e mbeturinave [që krijohen gjatë orëve të zgjimit], ndryshimet në metabolizëm dhe ndryshimet në fuqinë e komunikimit midis qelizave të trurit (neuronet).
Një studim i vitit 2017 në revistën Nature Medicine zbuloi se “privimi i gjumit prish aftësinë e qelizave të trurit për të komunikuar me njëri-tjetrin”, gjë që “çon në gabime të përkohshme mendore që ndikojnë në kujtesën dhe perceptimin vizual”, sipas një deklarate, raporton abcnews.al.
Autori kryesor i studimit, Dr. Itzhak Fried, një profesor në rezidencë dhe drejtor i Programit të Kirurgjisë së Epilepsisë në Universitetin e Kalifornisë, Los Anxhelos, vuri në dukje se “të uriturit e trupit të gjumit ua rrëmben gjithashtu neuroneve aftësinë për të funksionuar siç duhet”.
Edhe pse është e qartë se ekziston një lidhje midis gjumit jo të mirë dhe disa rezultateve negative shëndetësore si diabeti i tipit 2, sëmundjet kardiovaskulare, obeziteti dhe depresioni, për të përmendur vetëm disa, Raizen tha se mbetet një mister rreth natyrës së marrëdhënies dhe se nuk do të ishte diçka pozitive të nxirreshin përfundime bazuar në të dhënat aktualisht në dispozicion.
NINDS e mbështeti këtë, duke thënë se “gjumi cilësor është po aq thelbësor për mbijetesën sa ushqimi dhe uji.
Ndikimi i gjumit në shëndetin tonë mund të ndryshojë në varësi të rrethanave. Pra, ndërsa studime të ndryshme kanë zbuluar se gjumi luan një rol shumë të nevojshëm në shëndetin e njeriut dhe është jetik për funksionin adekuat të trurit, tha Raizen, ka ende shumë pyetje rreth gjumit dhe lidhjes së tij me trurin që mbeten pa përgjigje.
Mënyra e vetme për të zgjidhur këto enigma, është që shkencëtarët të kryejnë sa më shumë kërkime.
/abcnews.al
