Astronomët kanë zbuluar një pikë të errët të madhe dhe misterioze brenda atmosferës së Neptunit.
Vëzhgimi u bë duke përdorur teleskopin e madh të Observatorit Jugor Evropian në Kili.
Observatorët me bazë hapësinore si Teleskopi Hapësinor Hubble kanë vëzhguar stuhi të ngjashme me vorbullat, të cilat shfaqen si pika të errëta, që rrotullohen në atmosferën e planetit blu më parë, por është hera e parë që një teleskop me bazë në Tokë ka parë një të tillë në Neptun.
Këto vëzhgime të reja po hedhin më shumë dritë mbi fenomenin, sipas hulumtimit të ri të botuar të enjten në revistën Nature Astronomy.
“Që nga zbulimi i parë i një njolle të errët, gjithmonë kam pyetur veten se cilat janë këto tipare të errëta jetëshkurtra dhe të pakapshme”, tha autori kryesor i studimit Patrick Irwin, profesor i fizikës planetare në Universitetin e Oksfordit, në një deklaratë.
Gjigantë gazi dhe pika të errëta
Planetët gjigantë të gaztë në sistemin tonë diellor, duke përfshirë Neptunin, janë të njohur për njollat e errëta që shfaqen në atmosferat e tyre, siç është Njolla e Kuqe e Madhe e Jupiterit, një stuhi shekullore.
Neptuni, një gjigant akulli, ka pasur stuhi të shumta të vëzhguara nga Hubble gjatë viteve. Të gjitha stuhitë duket se shfaqen dhe zhduken çdo dy vite, duke i bërë ato të vështira për t’u studiuar. Voyager 2, një sondë e NASA-s e nisur në vitet 1970, gjithashtu zbuloi dy stuhi të errëta në Neptun gjatë fluturimit afër planetit në vitin 1989, por ato u zhdukën para se Hubble t’i vëzhgonte ato kur kapi disa imazhe të Neptunit në 1994. Pika e Madhe e Errët në Neptun, pseudonimi i stuhisë më të madhe të dëshmuar nga Voyager 2, ishte aq e madhe sa Toka.
Stuhitë e Neptunit janë ndryshe nga uraganet në Tokë. Pikat e errëta janë sisteme me presion të lartë që fillojnë të përqëndrohen dhe rrotullohen në drejtim të akrepave të orës, ndërsa uraganet në hemisferën veriore të Tokës janë sisteme me presion të ulët që rrotullohen në drejtim të kundërt.
Ajo që Irwin dhe ekipi i tij kërkuan të zbulonin është se si formohen në radhë të parë këto stuhi masive në Neptun.
Tipari i sapo zbuluar i Neptunit
Neptuni, i cili ka një nuancë blu për shkak të metanit në atmosferën e tij, është një botë e ngrirë me një temperaturë mesatare prej -235 gradë Celsius, dhe erëra e forta dërgojnë retë e metanit të ngrirë në të gjithë planetin me shpejtësi prej 1931 kilometra në orë. Është planeti më i largët në sistemin tonë diellor, dhe kjo distancë e bën mesditën në Neptun të duket si muzg në Tokë.
Kur Hubble zbuloi njolla të reja të errëta në Neptun në vitin 2018, ekipi i Irwin-it shfrytëzoi mundësinë e tij për të kryer vëzhgime të bazuara në Tokë me Teleskopin Very Large dhe instrumentin e tij Multi Unit Spectroscopic Explorer, ose MUSE. Instrumenti i lejon astronomët të vëzhgojnë tërësinë e një objekti astronomik menjëherë në gjatësi vale të ndryshme të dritës, sipas Observatorit Jugor Evropian.
Atmosfera e Tokës tenton të krijojë një efekt shtrembërues për teleskopët me bazë tokësore, por MUSE mbështetet në një teknikë të quajtur optikë adaptive për të kapur imazhe të mprehta.
Pasqyrat e teleskopit, të kontrolluara nga kompjuterët, mund të bëjnë rregullime në kohë reale që korrigjojnë çdo shtrembërim të shkaktuar nga atmosfera e Tokës dhe ruajnë detajet e imta të objekteve qiellore.
Të dhënat e kapura nga Teleskopi Very Large i ndihmuan astronomët të përcaktojnë se njollat e errëta nuk shkaktohen nga boshllëqet, ose një pastrim, në re. Në vend të kësaj, vëzhgimet sugjerojnë se njollat shfaqen ndërsa grimcat e ajrit që errësohen mblidhen nën shtresën e spikatur atmosferike të Neptunit, ku mjegulla dhe akulli përzihen së bashku.
Instrumenti MUSE kapi një spektër 3D drite për Neptunin dhe pikën e tij të errët, duke i lejuar astronomët të studiojnë stuhinë në detaje dhe madje të bëjnë një vëzhgim të befasishëm.
“Në proces ne zbuluam një lloj reje të rrallë të thellë të ndritshme që nuk ishte identifikuar kurrë më parë, madje edhe nga hapësira,” tha në një deklaratë bashkëautori i studimit Michael Wong, një shkencëtar planetar në Universitetin e Kalifornisë, Berkeley.
Reja e pazakontë u shfaq në vëzhgim si një pikë më e vogël e ndritshme pranë pikës më të madhe të errët, dhe të dyja janë në të njëjtin nivel atmosferik. Astronomët thanë se janë të intriguar nga tipari i sapo zbuluar dhe shpresojnë të mësojnë më shumë me vëzhgimet e ardhshme që mund të kryhen nga Toka.
“Ky është një vëzhgim befasues në aftësinë e njerëzimit për të vëzhguar kozmosin,” tha Wong. “Në fillim, ne mund t’i zbulonim këto pika vetëm duke dërguar një anije kozmike atje, si Voyager. Më pas ne fituam aftësinë për t’i bërë ato nga distanca me Hubble. Më në fund, teknologjia ka avancuar për ta mundësuar këtë nga toka.”
