Asnjë kontinent tjetër nuk ka shënuar aq shumë grushte shteti në historinë e tij sa Afrika. Vlerësohet se gjatë viteve 1960 dhe 1970 ka pasur një përpjekje për grusht shteti çdo 55 ditë.
Pas Luftës së Ftohtë, supozohej se rajoni do të merrte pak frymë demokratike, si epilog i një periudhe të gjatë sundimi ushtarak dhe autokracie. Por që nga vitet 1950 dhe vitet e pavarësisë nga fuqitë koloniale deri në vitin 2012, ka pasur mbi 200 grusht shteti ose tentativë për grusht shteti në Afrikë.
Më shumë se 50 janë regjistruar vetëm që nga viti 2010.
Shumica janë bërë në Afrikën Perëndimore dhe më gjerë në rajonin e Sahelit. Zona në jug të shkretëtirës së Saharasë, që shtrihet nga Oqeani Atlantik deri në Detin e Kuq, ka nëntokë të pasur, është një qendër për tregtinë ndërkombëtare dhe është me rëndësi gjeostrategjike, raporton abcnews.al.
Nga gjithsej 14 ndërhyrje ushtarake në territorin e Burkina Faso që nga vitet 1950, vetëm pesë kanë qenë të pasuksesshme. Megjithatë, vendi që ka pasur numrin më të madh të tentativave për grusht shteti është Sudani.
Deri më tani ata kanë arritur në 19. Të tetë rezultuan në vendosjen e një junte, edhe nëse kjo ndonjëherë përfshin fraksione rivale ushtarake, siç ka ndodhur në vendin e Afrikës Veriore që nga prilli i kaluar.
Nigeri tani i është shtuar listës së gjatë të diktaturave afrikane, shumë prej të cilave në mënyrë të dukshme e refuzojnë emërtimin. Një vend i pasur me depozita uraniumi, por edhe një nga më të varfërit në planet.
Dominoja e paqëndrueshmërisë
Kjo është tentativa për grusht shteti të shtatë dhe grushti i shtatë në Afrikën Perëndimore-Qendrore në më pak se tre vjet.
Nuk pritet të jetë i fundit.
Në rajonin më të gjerë, situata e sigurisë sa vjen e përkeqësohet, konkurrenca gjeopolitike intensifikohet dhe çdo projekt demokratizimi mbetet sipërfaqësor, zakonisht nën “hijen” e korrupsionit endemik dhe varfërisë ekstreme për popullatën. Sidomos të rinjtë.
Këto kushte kanë shërbyer si trampolinë për shumicën e grushteve të shtetit. Në Mali, kolonelët përmbysën Presidentin Keita në gusht 2020, duke premtuar stabilitet dhe zgjedhje të lira, derisa pasoi një grusht shteti i ri në maj 2021, me juntën
Narrativa ishte e ngjashme në grushtet e shtetit në Çad në prill 2021 dhe në Guinea në shtator të të njëjtit vit. Në fillim të vitit 2022, në Burkina Faso, ushtria përmbysi Presidentin Kabore, duke përmendur dhunën e shfrenuar islamike, raporton abcnews.al.
Me të njëjtin argument, tetë muaj më vonë ndodhi një grusht shteti. Në Nigeri, grushti i shtetit nuk ishte “rrufe e papritur”.
Ajo u parapri nga një përpjekje e dështuar për grusht shteti në mars 2021, menjëherë pas zgjedhjes së Mohamed Bazum në presidencë. Nga fundi i korrikut ai u bë peng i puçistëve dhe daullet e luftës filluan të tingëllojnë në Perëndim.
Përmbysja e Bazumit në fakt i privon amerikanët dhe europianët nga një prej aleatëve të tyre të fundit të mbetur në Sahel.
Zhvillimet në Nigeri po interpretohen si një goditje për luftën kundër grupeve xhihadiste dhe për të frenuar flukset e migracionit nga Afrika Sub-Sahariane, në sfondin e një rivaliteti gjeopolitik në rritje në tokën afrikane.
Tashmë vendet fqinje, Mali dhe Burkina Faso kanë forcuar marrëdhëniet me Rusinë dhe mercenarin Wagner.
Frika perëndimore është se grushti i shtetit në Nigeri mund të hapë rrugën për zgjerimin e ndikimit rus. Dhe jo vetëm ky.
Në fund të fundit, në serinë e grushteve të shtetit afrikanë ka “gjurma” të qarta të fuqive të huaja konkurruese në rajon.
Ose nga përfshirja e fshehtë, ose nga patronizimi i liderëve autoritarë si një avantazh strategjik. Mercenari rus Wagner ka një përfshirje në rritje në Afrikën Veriore dhe Perëndimore.
Ndërkohë, kreu i juntës në Mali, kolonel Asim Goita, kishte marrë trajnime speciale para grushtit të shtetit, në këtë rast për t’u marrë me grupet ekstremiste në Sahel nga amerikanët.
Ndërkohë, Kina, duke përfituar nga boshllëku diplomatik i krijuar nga Perëndimi në vitet e mëparshme në kontinentin afrikan, ka rritur ndjeshëm sferat e saj të ndikimit në rajon, kryesisht duke ushtruar pushtet të butë, duke “mbretëruar” regjime autoritare, raporton abcnews.al.
“Grushtet e shtetit u rikthyen” në Afrikë”, theksoi Sekretari i Përgjithshëm i OKB-së Antonio Guterres që nga shtatori 2021, duke ia atribuar një pjesë të konsiderueshme të fajit mungesës së unitetit të komunitetit ndërkombëtar.
“Ndarjet gjeopolitike minojnë bashkëpunimin ndërkombëtar”, nënvizoi ai, ndërsa “mbizotëron ndjenja e mosndëshkimit”.
SHBA ka një bazë ajrore në Nigerinë veriore. Ushtria gjermane ka një tjetër në perëndim, pranë kufirit me Malin, nga ku francezët zhvendosën trupat në Niger vitin e kaluar.
Vendi afrikan është një nga furnizuesit më të mëdhenj të uraniumit.
Sidomos për Francën dhe BE-në.
/abcnews.al
