Samiti i Kombeve të Bashkuara për klimën këtë vit rishtron një pyetje urgjente për komunitetin ndërkombëtar: A mund të bashkohet bota për t’u përballur me armikun e përbashkët të ngrohjes globale përpara se të jetë tepër vonë?
Bisedimet, që nisin të dielën në Skoci, kanë qenë gjithmonë të tensionuara, por pandemia e koronavirusit, kriza ekonomike që e ka pasuar dhe kriza e fundit e energjisë pritet të bëjnë edhe më shumë presion në takimin dyjavor.
Vendet e pasura u kanë borxh të varfrave
Premtimi i vendeve të pasura për të mbledhur 100 miliardë dollarë çdo vit për vendet e varfra – në mënyrë që këto të fundit t’i përballojnë ndryshimet klimatike – duket se nuk është përmbushur në vitin 2020. Vlerësimet për vitin 2019 tregojnë se financimet ishin rreth 80 miliardë dollarë.
Një formulë të caktuar se sa apo si duhet të kontribuojnë vendet në total, nuk ka.
Por, Instituti i Burimeve Botërore, me bazë në Uashington, ka vlerësuar se vetëm disa vende të pasura, përfshirë: Francën, Japoninë, Norvegjinë, Gjermaninë dhe Suedinë kanë dhënë shuma të bollshme. Shtetet e Bashkuara, Australia dhe Kanadaja kanë qenë shumë larg.
Një zgjidhje e propozuar këtë javë është që pagesat të jenë mesatarisht 100 miliardë dollarë në vit – nga viti 2021 deri më 2025, ndërsa mungesat e viteve të mëparshme të kompensohen me pagesa më të larta më vonë.
Vendet në zhvillim pritet t’i shfrytëzojnë bisedimet në Gllasgou të Skocisë për të kërkuar para për projekte, të cilat synojnë përshtatjen ndaj ndryshimeve klimatike. Për momentin, pjesa më e madhe e financimit shkon drejt reduktimit të emetimeve.
Vendet e varfra gjithashtu këmbëngulin se është koha për të sqaruar se kush do të paguajë për dëmet që u ka shkaktuar vendbanimeve moti ekstrem.
“Njerëzit tanë po vuajnë në mënyra të ndryshme si rezultat i një krize, në të cilën kanë kontribuar pak”, ka thënë Sonam P. Wangdi nga Butani, i cili në bisedime kryeson grupin e vendeve më pak të zhvilluara.
Tregtimi i karbonit
Disa punë të papërfunduara nga Samiti i Klimës në Paris, në vitin 2015, përfshijnë rregullat për tregtimin ndërkombëtar të karbonit, i cili shihet si një instrument kyç për kontrollimin e forcave të tregut në luftën kundër ngrohjes globale.
Negociatorët nuk kanë arritur të finalizojnë këtë pjesë të rregullores së Parisit në Madrid, dy vjet më parë. Ata do të bëjnë përpjekje të reja në Gllasgou.
Në njërën anë do të jenë vendet që duan rregulla më të rrepta për të shmangur vërshimin e kuponëve të pavlefshëm të karbonit në treg.
Në anën tjetër do të jenë vendet në zhvillim, që këmbëngulin se certifikatat e grumbulluara në bazë të marrëveshjeve të mëparshme, duhet të respektohen.
Rregullat janë kritike, sepse për shumë vende dhe kompani – që të arrijnë në zero emetime deri në mes të shekullit – ndotja do të duhet të balancohet nga një sasi e barabartë karboni që kapet gjetkë, si për shembull nëpërmjet pyjeve ose mjeteve teknologjike.
Krijimi i një tregu ndërkombëtar të karbonit paraqet gjithashtu një mundësi për të mbledhur para përmes tarifave të transaksionit, por kush i menaxhon ato dhe si, mbetet çështje e pazgjidhur.
Sigurimi i transparencës
Transparenca është një element kyç i bisedimeve, sepse natyra vullnetare e Marrëveshjes së Parisit nënkupton që vendet të shikojnë se çfarë përparimi bëjnë të tjerët, përpara se t’i rrisin objektivat e tyre edhe për një shkallë.
Një tjetër debat përqendrohet rreth kornizës kohore për raportimin e objektivave të reja, për uljen e ndotjes.
Marrëveshjet aktuale kërkojnë që vendet e zhvilluara të vendosin objektiva të reja çdo pesë vjet, por disa pjesëmarrës duan të kalojnë në premtime vjetore, së paku derisa bota të jetë në rrugë të duhur për të përmbushur synimet e vendosura me Marrëveshjen e Parisit.
Metani
Metani, përbërës kryesor i gazit natyror dhe nënprodukt në bujqësi, është anashkaluar në njëfarë mënyre në negociatat e kaluara.
Ai është rreth 20 herë më i fuqishëm se dioksidi i karbonit, por qëndron në ajër vetëm për rreth një dekadë.
Reduktimi i emetimeve, duke rregulluar rrjedhjet në tubacionet e gazit dhe duke kufizuar ndezjet në vendet e shpimit, do të ofronte një përmirësim të vogël, por të dukshëm.
Bota nuk mund ta zgjidhë problemin e klimës pa reduktuar metanin, thotë Kelly Levin, shefe e shkencës, të dhënave dhe ndryshimit të sistemeve në Fondacionin Bezos Earth.
Zotimi për 45%
Zotimi për të reduktuar emetimet për 45% deri në vitin 2030 – krahasuar me nivelet e vitit 2010 – nuk është aq shumë një pikë negocimi, sa është një qëllim i vendosur nga OKB-ja, që bisedimet të konsiderohen të suksesshme.
Deri më tani, emetimet janë në rritje, jo në rënie.
Përgjysmimi i emetimeve në dekadën e ardhshme konsiderohet si një hap kyç në rrugën drejt zero emetimeve në vitin 2050, që shkencëtarët thonë se është e vetmja mënyrë për të arritur qëllimin e Marrëveshjes së Parisit për të kufizuar ngrohjen globale në 1.5 gradë Celsius deri në fund të shekullit./REL
