Nga Alex Cobham, Aljazeera
Në fillim të tetorit, Konsorciumi Ndërkombëtar i Gazetarëve Hulumtues, së bashku me një sërë partnerësh mediatikë, publikuan dokumentet e Pandorës, të cilat zbuluan një pjesë të trilionave të fshehura në parajsat fiskale nga politikanë, zyrtarë dhe të famshëm.
Këto na tregojnë, edhe një herë, se sekreti financiar është në zemër të ekonomisë globale dhe kalon si helm nëpër damarët e sistemeve tona politike. Ky korrupsion institucional nuk e bën të pamundur përparimin, por do të thotë se përgjigjet ndaj zemërimit në rritje të publikut për zbulimet do të jenë të suksesshme vetëm nëse janë të sakta dhe mjeko-ligjore. Politikëbërësit duhet të marrin masa që sigurojnë llogaridhënie të vazhdueshme për aktorët kryesorë në këto abuzime – duke përfshirë edhe veten e tyre.
Pasuritë e fshehura dhe të ardhurat sekrete që po zbulohen tani përfaqësojnë vetëm një pjesë të vogël të asaj që gjendet në ato dokumente. Dhe dokumentet në total prekin vetëm një pjesë të vogël të aseteve të vlerësuara prej 11 trilion dollarësh të padeklaruara globalisht, duke gjeneruar humbje tatimore vjetore prej 182 miliardë dollarësh.
Emrat individualë dhe rastet specifike mund të tërheqin më shumë vëmendjen e publikut sesa këta numra: 35 liderë botërorë; më shumë se 300 zyrtarë publikë nga afro 100 vende; më shumë se 100 miliarderë, plus të famshëm. Dokumentet Pandora e kanë rikthyer fokusin publik dhe të mediave në një çështje të turpshme të sekretit financiar. Çdo rrjedhje e mëparshme (duke përfshirë LuxLeaks, Panama Papers dhe Paradise Papers) krijoi një interes të ngjashëm.
Dhe, pse diçka e tillë duket se zbehet me kalimin e kohës, niveli themelor i angazhimit publik dhe shqetësimit të politikëbërësve është rritur gjithnjë e më shumë. Sfida është ta shndërrojmë atë angazhim dhe shqetësim në veprim gjithëpërfshirës. Siç shprehet studiuesi dhe shkrimtari Zuhumnan Dapel, çfarë mund të bëjmë “kur ata që janë përgjegjës për mjetet – politikat dhe vullneti i qeverisë me të cilin mund të pengojë rrjetin e parave të pista – duket se janë ndër përfituesit kryesorë të status quo-së. ? ”
Sekreti financiar – sfida kryesore
Në dy dekadat e fundit kanë ndodhur ndryshime thelbësore në kontekstin e politikës ndërkombëtare.
(A) është për shkëmbimin automatik të informacionit financiar – në mënyrë që çdo autoritet tatimor të informohet për llogaritë bankare të huaja të tatimpaguesve të saj, duke e bërë evazionin e thjeshtë fiskal shumë më pak të përhapur.
(B) është për transparencën e pronësisë përfituese, duke kërkuar që regjistrat publikë, t’i japin fund dëmit të shkaktuar nga pronësia anonime.
Dhe (C) është për raportimin nga vendi në vend, një masë e thjeshtë për të siguruar që kompanitë shumëkombëshe të publikojnë të dhëna që mund të zbulojnë shkallën e zhvendosjes së fitimit.
Çdo element fillimisht u hodh poshtë si utopik dhe jorealist. Por ndryshimet filluan me përpjekjet e lëvizjes globale të drejtësisë tatimore dhe shtysës për përparim pas krizës financiare të vitit 2008. Samiti i grupit të vendeve të G8-ës në vitin 2013 i dha mbështetje të gjerë të tre elementëve në parim dhe u ndërmorën hapa praktikë drejt secilit, raporton abcnews.al
Që nga viti 2012, Paneli i Nivelit të Lartë mbi Flukset e Paligjshme Financiare nga Afrika, i mbështetur nga Bashkimi Afrikan dhe Komisioni Ekonomik për Afrikën, ka punuar për të krijuar mbështetje politike për t’i dhënë fund këtyre abuzimeve në të gjithë kontinentin dhe më gjerë. Raporti përfundimtar i panelit përcaktoi shkallën e flukseve të paligjshme dhe dëmin ndaj qeverisjes që ato mund të bëjnë. Ai gjithashtu konfirmoi qendrën e masave ABC dhe hodhi bazat për miratimin e një objektivi global për të frenuar flukset e paligjshme si pjesë e Objektivave të Zhvillimit të Qëndrueshëm të OKB-së.
Paneli gjithashtu dha një deklaratë të rëndësishme, duke pranuar se tipari i përbashkët i rrjedhave të paligjshme financiare është ai i fshehjes. Kjo është e vërtetë nëse kemi të bëjmë me rrjedhjet e paligjshme të lidhura me taksat (fshehja e abuzimeve tatimore të kompanive shumëkombëshe ose të individëve; me flukse të tjera tregtare (duke fshehur dominimin e tregut, për shembull, ose origjinën e vërtetë të investimeve); ose pastrimin e produkteve të krimit – nga trafikimi i drogës dhe njerëzve deri te ryshfeti i zyrtarëve publikë dhe vjedhja e pasurive publike.
Prandaj, sekreti financiar është elementi kryesor lehtësues për flukset e paligjshme. Progresi i vazhdueshëm për çmontimin është çelësi për të siguruar llogaridhënie dhe një reduktim të abuzimeve tatimore dhe aktiviteteve të tjera kriminale dhe korruptive.
Ujqërit që ruajnë pulat?
Megjithatë, ndryshimi ka qenë i ngadaltë. Lobimi nga kompanitë shumëkombëshe dhe profesionale – bankierë, avokatë dhe kontabilistë, padyshim ka minuar përpjekjet për të sjellë transparencë në sistemin financiar global. Për më tepër, vendimet për reformat kryesore të politikave merren kryesisht nga Organizata për Bashkëpunim dhe Zhvillim Ekonomik (OECD) ose organizata të ngjashme. Hulumtimi ynë tregon se kjo është shumë problematike.
Indeksi i sekretit financiar, të cilin e botuam për herë të parë në vitin 2009 dhe e përditësuam çdo dy herë në vit, vlerëson juridiksionet në një gamë të gjerë kriteresh objektivisht të verifikueshme (përfshirë ABC-në). Në total, vendet e OECD dhe varësit e tyre janë përgjegjëse për rreth gjysmën e të gjitha rreziqeve të sekretit financiar, sipas indeksit. Ndërkohë, Grupi i Drejtësisë Tatimore 2020 vlerëson se i njëjti grup është përgjegjës për 59 për qind të 182 miliardë dollarëve që bota humbet nga evazioni fiskal çdo vit.
Roli i anëtarëve të OECD-së është dinamika e brendshme e zbuluar nga Pandora Papers. Brenda shumë vendeve, elitat përfshirë hartuesit e politikave janë ndër përdoruesit kryesorë ose abuzuesit e fshehtësisë financiare. Siç ka theksuar profesori Brooke Harrington, sociologu kryesor që studion industrinë e fshehjes së pasurisë, sekreti financiar ofron “diçka edhe më tërheqëse dhe më të rrezikshme [se sa shmangia e taksave], që është shmangia e ligjit në përgjithësi. Për të pasurit dhe të fuqishmit tashmë, ‘offshore’ ofron një lloj superfuqie: mosndëshkimin”.
Pra, kush i ruan ujqërit
Llogaridhënia
Për fat të mirë, ne kemi përgjigjet që na duhen. Ne i njohim aktorët kryesorë dhe juridiksionet përgjegjëse për evazionin fiskal. Ne i njohim mekanizmat që mund të sigurojnë llogaridhënie të qëndrueshme, në vend që të mbështetemi në rrjedhjet sporadike. Dhe në fillim të këtij viti, një panel i ri i nivelit të lartë – Paneli i Llogaridhënies Financiare, Transparencës dhe Integritetit të OKB-së (FACTI) – parashtroi rekomandimet për ndryshimet gjithëpërfshirëse që nevojiten.
Ai rekomandon zbatimin e plotë të ABC të transparencës tatimore, duke njohur dështimet e deritanishme dhe sesi vendet me të ardhura më të ulëta janë veçanërisht të përjashtuara nga përfitimet. Marrëveshjet për transparencën e pronësisë përfituese janë themelore. Paneli FACTI përcakton gjithashtu reformat arkitekturore globale për t’i dhënë fund mosndëshkimit për flukset e paligjshme financiare.
Përveç një regjistri global të pasurive, janë kryesorë tre elementë kyç. Një qendër për monitorimin e të drejtave tatimore – do të grumbullonte dhe publikonte të dhëna në nivel vendi për të ofruar llogaridhënie vjetore për juridiksionet që janë të fshehta dhe promovojnë abuzimin e tyre.
Një konventë e OKB-së për taksat do të siguronte bazën për dorëzimin e plotë të ABC-së, duke përfshirë shtetet që të japin llogari për përmbushjen e këtyre angazhimeve. Ajo gjithashtu mund të krijojë hapësirën për negociata gjithëpërfshirëse globale në të ardhmen nëpërmjet një organi tatimor ndërqeveritar.
Në nivel teknik, zgjidhjet janë të kuptueshme. Mbeten vetëm pengesat politike – ato të elitave dhe juridiksioneve që përfitojnë nga abuzimi.
Është koha për drejtësi globale tatimore.
/abcnews.al
