Në sferën e paepur të ekosistemit darvinian që ne e quajmë marrëdhënie ndërkombëtare, ka momente të rralla kur historia përshpejtohet papritur dhe vendimet e vendosin botën në një kurs të ri.
Kjo ndodhi kur presidenti amerikan Ronald Reagan shqiptoi udhëzimin e famshëm “ne fitojmë, ata humbin” për administratën e tij.
Ose kur udhëheqësi sovjetik Mikhail Gorbaçov nisi reformat e tij në një përpjekje të dëshpëruar për të konkurruar me SHBA-në, një politikë e pamenduar që përfundimisht shkatërroi perandorinë sovjetike.
Ose kur presidenti rus Vladimir Putin pushtoi Ukrainën për herë të dytë në vitin 2022, dhe presidenti kinez Xi Jinping deklaroi “miqësinë pa kufi” të Pekinit me Moskën.
Sot, SHBA dhe aleatët e saj po përballen me një moment të ngjashëm ku zgjedhjet strategjike do të përcaktojnë rrjedhën e historisë për një brez.
Por për të hartuar strategjinë e duhur, lidershipi politik i Uashingtonit duhet të llogjikojë ftohtë dhe me saktësi atë që po e lëndon botën përreth tyre dhe aleatët e tij duhet të bëjnë të njëjtën gjë.
Nëse jo, rrezikojmë të shkojmë në një konflikt global të gjithanshëm.
Demokracitë janë tashmë në fazat e hershme të një lufte të transformimit të sistemit që është shpallur vetëm nga “boshti i diktaturave” i sapoformuar.
Rusia dhe Kina po miratojnë një axhendë të re globale, ndërsa Irani dhe Koreja e Veriut po punojnë për të shkatërruar atë që ka mbetur nga balancat e tyre të fuqisë rajonale.
Por liderët politikë në SHBA dhe Europë kanë qenë të ngadaltë në njohjen e këtij realiteti të ri, me shumë prej tyre ende të kapur pas narrativës së pas Luftës së Ftohtë të një “rendi ndërkombëtar të bazuar në rregulla”, në vend që të flasin drejtpërdrejt me publikun e tyre për stuhinë që po afrohet mbi horizont.
Institucionet tona politike duken të paaftë për të kapërcyer mosbesimin e tyre se ditët e mira të vjetra të globalizimit janë një gjë e së kaluarës.
Ndërkohë, Rusia dhe Kina janë armatosur me shpejtësi, me Moskën e mobilizuar plotësisht për të gjeneruar një forcë prej 1.5 milion dhe Pekini tashmë komandon një ushtri prej mbi 2 milionë.
Marina e Ushtrisë Çlirimtare Popullore të Kinës është tashmë ën shifra më e madhe se Marina e SHBA, kantieret e saj detare ndërtojnë njësi të reja më shpejt se çdo gjë që mund të arrijnë kontraktorët amerikanë.
Dhe e njëjta gjë vlen për ritmet e ngadalta të prodhimit të municioneve në SHBA, për të mos përmendur performancën nën nivelin e ekonomive më të mëdha të Europës kur bëhet fjalë për riarmatimin.
Një shembull i tillë, këtë vit Rusia pritet të prodhojë rreth tre herë më shumë municione artilerie sesa SHBA-ja dhe Europa së bashku dhe me kosto shumë më të lirë.
E vërteta është se ndërsa boshti i diktaturave vazhdon të konsolidohet, si politikisht ashtu edhe ushtarakisht, Perëndimi kolektiv edhe pse e deklaron veten të bashkuar mbetet i copëtuar.
Aleatët demokratë kanë shpesh dy qëllime kur bëhet fjalë për interesat e tyre ekonomike dhe atyre u mungon gjithashtu një vlerësim i përbashkët i kërcënimit.
Dekadat pas Luftës së Ftohtë i kanë mësuar shoqëritë perëndimore për rreziqet e mundshme.
Naiviteti ynë dhe mendimet e dëshiruara na penguan të kuptojmë se kur bëhet fjalë për fuqinë e fortë, ka vetëm varësi dhe nuk ka asgjë komplekse në këtë, përveç se kush varet nga kush dhe për çfarë.
Por rreziku është ende i pranishëm. Pasi ka qenë gjithmonë i natyrshëm në sistemin tonë ndërkombëtar qoftë i manifestuar në zbërthimin e ekuilibrave ushtarakë, flukset masive të migracionit apo Covid-19.
Dhe edhe pse ende konsiderohet e papranueshme, e vetmja rrugë përpara është të mësosh sërish se si të jetosh me rrezik dhe të përgatitesh për të.
Që SHBA dhe aleatët e saj demokratikë të hartojnë një strategji fituese kundër boshtit të diktaturave, liderët tanë politikë duhet të flasin qartë, me të vërtetë dhe drejtpërdrejt: Rendi ndërkombëtar i bazuar në rregulla, nëse ka ekzistuar ndonjëherë, sot nuk ekziston më.
Nuk ka asnjë dredhi strategjike, asnjë “strumbullar” që mund të zëvendësojë imperativin për të ripërtërirë prodhimin në SHBA, shkëputjen nga Kina dhe dyfishimin e shpenzimeve të mbrojtjes së SHBA-së, ndërkohë që reformon në mënyrë dramatike sistemin e prokurimit të armëve.
Udhëheqësit perëndimorë duhet t’i tregojnë popullit të tyre se nëse duam të ruajmë prosperitetin, do të duhet të luftojmë për të.
Qytetarët në të gjithë botën demokratike nuk kanë nevojë të dëgjojnë fjalë për normat dhe vlerat ndërkombëtare. Këto janë shkelur pa u ndëshkuar nga Rusia, Kina, Irani dhe Koreja e Veriut gjatë 20 viteve të fundit.
Ajo që duhet të dëgjojmë është se nuk ka asnjë zëvendësim për fuqinë e fortë të ndërtuar mbi fuqinë ekonomike dhe kohezionin kombëtar.
Në fund të fundit, janë kombet dhe jo ushtritë që shkojnë në luftë.
Në këtë kontekst, sfida më e madhe me të cilën përballen demokracitë sot është imperativi i përshtatjes. Por nuk mund të ketë përshtatje nëse nuk artikulojmë se me çfarë duhet të përshtatemi.
E thënë thjesht: Nëse duam të ruajmë paqen, SHBA-të dhe aleatët e saj duhet të lëvizin në një bazë lufte, nëse për asnjë arsye tjetër përveç faktit që armiqtë tanë tashmë e kanë bërë këtë.
Për t’u mobilizuar për atë që po vjen, ne kemi nevojë për një ndryshim kulture në mënyrën se si ne e organizojmë aktivitetin tonë ekonomik dhe si lidhemi me njëri-tjetrin në shoqëri.
Kohët e mira prodhojnë menaxherë, kohët e vështira prodhojnë liderë.
Ata që u mobilizuan për të mposhtur Gjermaninë naziste dhe Japoninë Perandorake, ishin fëmijë të Depresionit të Madh për të cilët një shtrat në kazermat e ushtrisë dhe tre vakte në ditë ishin një marrëveshje e mirë.
Ne kemi nevojë për liderë për të zëvendësuar menaxherët, individë që do të kenë guximin për të mësuar shoqërinë të pranojë rrezikun edhe një herë dhe të vazhdojë të marrë rreziqe derisa të kemi sukses.
Ne kemi nevojë për liderë që mund të artikulojnë një strategji kombëtare, e cila flet për interesat dytësore dhe periferike kombëtare, duke përcjellë qartë atë që ne jemi të gatshëm të luftojmë dhe të vdesim.
Andrew A. Michta është bashkëpunëtor i lartë dhe drejtor i Iniciativës së Strategjisë Scowcroft në Këshillin Atlantik të Shteteve të Bashkuara.
/abcnews.al
