“Temperaturat e rritura, për shkak të ndryshimeve klimatike, kanë shkaktuar një thatësirë shumë më të madhe, rreth 25 herë më shumë në Siri dhe Irak dhe 16 herë më shumë në Iran”, vë në dukje raporti World Weather Attribution (WWA).
Raporti thekson “vite konflikti dhe jostabiliteti politik” që kanë penguar reagimin e këtyre vendeve ndaj thatësirës dhe kanë shkaktuar një “katastrofë humanitare”.
Bazuar në kushtet aktuale, këto ngjarje klimatike janë në rrezik të ndodhin të paktën një herë në dekadë.
“Thatësira nuk do të ekzistonte pa ndryshimet klimatike, të cilat shkaktohen kryesisht nga djegia e naftës, gazit natyror dhe qymyrit”, vlerësojnë shkencëtarët e WWA, një rrjet i specializuar në këtë lloj analize.
Hulumtimi mbulon periudhën nga korriku 2020 deri në qershor 2023 në dy zona ku është vërejtur thatësirë ekstreme: në Iran dhe në luginën e Tigrit dhe Eufratit, dy lumenjtë që burojnë nga Turqia dhe rrjedhin përmes Irakut dhe Sirisë.
“Këto dy rajone aktualisht po përballen me ‘thatësirë ekstreme’, sipas shkallës së monitorimit amerikan”, thuhet në deklaratën e raportit.
Ndryshimet klimatike të shkaktuara nga njerëzit e kanë rritur intensitetin e një thatësire të tillë në një masë sa që, në një botë 1.2 gradë Celsius më të ftohtë, pra në kushtet klimatike paraindustriale, nuk mund të ndodhte.
“Pas shirave të viteve 2000, pati tre vjet reshje të ulëta të ndjekura nga temperatura shumë të larta, të cilat çuan në një thatësirë me ndikime ekstreme në aksesin ndaj ujit të pijshëm në bujqësi,” vëren Friederike Otto, një klimatologe në institut Grantham të Kolegjit Imperial në Londër.
Jo shumë optimizëm
Gjatë një webinari, klimatologu Mohammad Rahimi i Universitetit të Semnanit të Iranit bëri thirrje për menaxhim më të mirë të burimeve. “Në zonën tonë nuk kemi pasur asnjëherë shumë shi, është normale. E re është rritja e temperaturës”, theksoi ai.
“Ne po humbasim shumë nga reshjet tona për shkak të avullimit dhe nëse temperatura rritet më tej në vitet e ardhshme, ne mund të presim më shumë avullim dhe transpirim nga bimët,” parashikoi ai. “Unë nuk jam optimist për të ardhmen.”
Në Irak, një nga prodhuesit më të mëdhenj të naftës në botë, dhe në Sirinë e shkatërruar nga lufta, prodhimi bujqësor është reduktuar në mënyrë drastike, veçanërisht në zonat që ishin të pasura me drithëra. Përveç kësaj, nivelet e lumenjve janë në rënie, ndërsa ndotja e ujit po ndikon në peshkimin.
Kriza e ujit
Deri në shtator 2022, thatësira kishte zhvendosur rreth dy milionë njerëz që jetonin në zonat rurale në Siri, vëren WWA. Në Iran, mungesa e ujit po shkakton “tension” me vendet fqinje, ndërkohë që të korrat e vogla kanë bërë që të rritet inflacioni i ushqimeve.
Në Irak, mosmarrëveshjet për shpërndarjen e ujit po shkaktojnë gjithnjë e më shumë tensione. Në këtë vend me 43 milionë banorë, pothuajse një në pesë irakianë jeton në një zonë që vuan nga mungesa e ujit, sipas një raporti të OKB-së.
Pas kësaj “krize komplekse të ujit” në Lindjen e Mesme, një mori faktorësh zbulojnë gishtin e njeriut: metodat e vjetruara të ujitjes, rritja e shpejtë e popullsisë, por edhe pengesa për menaxhimin e ujit dhe bashkëpunimin rajonal kryesisht në drejtim të digave të menaxhimit të ujit dhe lumenjve.
Ndërkohë, shkencëtarët vlerësojnë se këto thatësira afatgjata, të cilat nuk janë më “dukuri të rralla”, mund të ndodhin të paktën një herë në dekadë në Siri dhe Irak dhe dy herë në dekadë në Iran.
Frekuenca e fenomeneve madje mund të rritet, paralajmërojnë shkencëtarët, nëse ngrohja e klimës arrin dy gradë Celsius në krahasim me epokën para-industriale, gjë që do të ndodhë në dekadat e ardhshme, nëse lëndët djegëse fosile nuk eliminohen shpejt.
