Mund të duket befasuese, por nuk ishin gjermanët të parët që përdorën armë kimike në Luftën e Parë Botërore, por francezët. Që nga gushti i vitit 1914, ata kanë përdorur gaz lotsjellës, më saktë dy kimikate, xylyl bromide dhe etil bromoacetate, të dyja me një erë të këndshme aromatike frutash.
Gazrat shkaktojnë acarimin e veshëve dhe të syve, probleme në mushkëri, të përziera dhe të vjella. Simptomat zhduken pas rreth gjysmë ore. Natyrisht, përveç shqetësimit akut, këto gazra nuk mund të ishin efektive në fushën e betejës pasi nuk ishin shumë vdekjeprurëse.
Gjermanët do të përdorin gjithashtu një sasi të madhe gazi lotsjellës kundër rusëve në Bolimov, pranë lumit Rawka, në perëndim të Varshavës, më 31 janar 1915. Në tetor 1915, gjermanët sulmuan Neuve Chapelle. Por me Fritz Haber, kreun e armëve kimike të ushtrisë gjermane, gjërat ndryshojnë rrënjësisht.
Ai filloi, më 22 prill 1915, përdorimin e klorit në Ypres, Belgjikë. Në orën pesë të pasdites, gjermanët hapën mbi 6000 bombola, duke hedhur 168 ton klor në zonën ku ishin pozicionuar divizionet franceze 45 dhe 87, raporton abcnews.al.
Klori
Klori, një gaz rreth dy herë e gjysmë më i dendur se ajri, ka një ngjyrë të gjelbër të zbehtë dhe një aromë ekzotike: ananas dhe piper. Shumë reaktiv, në kontakt me ujin, ky gaz gjeneron acid klorhidrik, i cili pasi të arrijë në rrugët e frymëmarrjes është vdekjeprurës, duke shkaktuar probleme në mushkri. Në sasi të vogla shkakton kollitje, të vjella dhe acarim të syve.
Ushtarët e pambrojtur vdiqën menjëherë. Duket se rreth 1000 ushtarë humbën jetën gjatë sulmit të parë të klorit Ypres. Por efekti strategjik i pritur nga Haber nuk ishte ai që prisnin sepse, në fillim, ushtarëve gjermanë nuk iu ofrua asnjë mbrojtje kundër kimikateve të tilla, raporton abcnews.al.
Klori nuk është i padukshëm, dhe deri në përdorimin e maskave të gazit, ushtarët improvizonin, duke mbrojtur fytyrat e tyre me shami ose lecka të lagura. Britanikët do të përdorin klor edhe në betejat e Loos më 25 shtator 1915.
Victor Grignard (1871–1935), laureat i Nobelit në kimi në vitin 1912. Ai është i njohur për një reaksion kimik që mban emrin e tij. Grignard u prodhua gjatë luftës dhe është një gaz krejtësisht pa ngjyrë.
Gazi tretet në ujë dhe më pas arrin në mushkëri, ku ngadalë shndërrohet në dioksid karboni dhe acid klorhidrik.
Gaz mustardë
Megjithatë, i konsideruar si gazi më i keq dhe që ka pasur një “mbulim mediatik”, është gazi mustardë. Gazi mustardë (sulfidi dietil diklorik ) ishte arma kimike më e përhapur e Luftës së Madhe. Në gjendjen e tij të pastër, është një lëng pangjyrë.
Ashtu si kimikatet e tjera, gazi është vdekjeprurës vetëm në sasi të mëdha. Ky gaz është prodhuar nga Fritz Haber. Gazi u përdor për herë të parë nga gjermanët më 12 korrik 1917, në betejën e Passchendaele (sot, Passendale) afër Ypres.
Edhe pse shkalla e vdekjes ishte e vogël, prej vetëm 2-3%, imazhet e ushtarëve të gjymtuar nga gazi mustardë bënë xhiro nëpër botë.
Veteranët kanë deklaruar se kjo ishte arma më e keqe për të luftuar, pasi dhimbja që do të shkaktonte do të ishte aq e padurueshme sa që do të dëshironit vetëm të vdisnit. Meqenëse shkalla e viktimave nga armët kimike ishte mjaft e ulët në Luftën e Parë Botërore, ajo nuk është përdorur shumë në Luftën e Dytë Botërore.
/abcnews.al
