Përktheu: Sonila Backa-abcnews.al
Ashtu si jeta është si një “kala letrash” merr jetë, gardianët e Yeomen hynë ngadalë në sallën e Westminster. Dy nga dy ata u futën në ndërtesën e shekullit të 12-të pikërisht në orën 10.03 të mëngjesit, ashtu siç thuhej në orar.
Në çdo anë të dhomës, deputetë, ministra të kabinetit, gazetarë, nëpunës dhe turma i shikonin ata të largoheshin. Një zhurmë e borive sinjalizoi ardhjen e mbretit Charles III, i cili eci me shpejtësi dhe u ul në një fron, pranë gruas së tij, Camilla, raporton abcnews.al.
Më 12 shtator, në shkallët e sallës së Westminster, u vendos një tablo e kushtetutës britanike me gjithë absurditetin e saj të lavdishëm. Në anën e majtë ndodhej Dhoma e Lordëve, një dhomë e kompletuar me kryetarin e saj të veshur me rroba të errëta dhe bishtalec prej ari.
Në të djathtë, Dhoma e Komunave dhe në mes ishte ulur monarku i ri. Ishte një skenë që Walter Bagehot, një ish-redaktor i kësaj gazete, e mban mend shumë mirë. Teksti i tij i shkurtër, “Kushtetuta angleze”, ka rezultuar një nga më të besueshmet.
Të shkruash për kushtetutën është e ndërlikuar.
“Vështirësia është se ajo është ndryshon vazhdimisht,” shkroi Bagehot. Kushtetuta që Bagehot përshkroi për herë të parë në 1865 u zëvendësua plotësisht nga viti 1922, pa marrë parasysh realitetet e vitit 2022.
Kushtetuta është si një objektiv lëvizës.
Bagehot ishte një pragmatist më shumë se një monarkist. Ai e dinte se kombinimi i monarkisë, aristokracisë dhe demokracisë nuk ishte një pamje që ne e kemi parë shpesh.
Por funksionoi për Britaninë. “Institucionet e djeshme janë më të mirat për sot,” shkroi ai. “Ata janë më të disponueshme, më me ndikim, më të lehtë për t’u bindur.”
Vendet që përfitojnë nga një fillim i ri, qoftë Amerika apo Franca, mund të përballojnë t’ia nisin nga e para. Britania nuk kishte një fat të tillë. Kushtetuta britanike vepron me llogjikë, ndaj mos u përpiqni ta ndryshoni.
Mbreti Chalres do të bënte mirë ta rilexonte. Sipas Bagehot, puna e monarkut duhet të jetë e mërzitshme dhe pak e lodhshme. Princi Charles ishte shumë interesant.
Ai shkroi një libër të filozofisë politike duke përfshirë gjeometrinë, artin islam dhe maltuzianizmin( është ideja që rritja e popullsisë është potencialisht eksponenciale ndërsa rritja e furnizimit me ushqim ose burimeve të tjera është lineare, gjë që përfundimisht ul standardet e jetesës deri në pikën që shkakton vdekjen e një popullsie) dhe sulmoi arkitekturën moderne, revolucionin shkencor dhe konceptin e PBB-së.
Mbreti Charles do të ishte më mirë të mësonte se si të ruante qetësinë.
Bagehot argumentoi se monarkia kishte nevojë për elemente mistikë.
“Misteri është jeta e tij,” shkroi ai, në fjalinë e tij ndoshta më të famshme. “Ne nuk duhet të lëmë dritën e diellit të prekë magjinë e monarkisë.”( Sovrani ka të drejtën për t’u konsultuar, të drejtën për të inkurajuar, të drejtën për të paralajmëruar. Është një defekt i pashmangshëm, që burokratët do të kujdesen më shumë për rutinën sesa për rezultatet.)
Kjo është këshilla që mbreti Charles ka shmangur. Ai lejoi kamerat në këshillin e anëtarësimit, ku bëri betimet e tij përpara ish-kryeministrave. Ana pozitive ishte transparenca. E keqja është se monarku i ri tashmë ka pasur dy përplasje publike.
Pompoziteti ka zëvendësuar pushtetin, siç parashikoi Bagehot. “Sa më shumë demokratikë të bëhemi, aq më shumë do të na pëlqejë shteti dhe spektakli,” shkroi ai.
Kur monarkët ndërhynë, kurorëzimi dhe funeralet mbretërore ishin momente akuzash dhe farsësh, argumentoi David Cannadine, një historian. Në vitin 1830, Times filloi nekrologjinë e saj për Xhorxhin IV: “Nuk ka pasur kurrë një individ më pak të penduar nga krijesat e tij si ky mbret i vdekur.”
Kurorëzimi i Viktorias ishte aq i rastësishëm sa njerëzit folën gjatë gjithë kohës, zyrtarët humbën vendin e tyre dhe Kryepeshkopi i Canterbury-t u përpoq të vendoste një unazë në gishtin e gabuar mbretëror, raporton abcnews.al.
Në të kundërt, vdekja e Elizabeth II ka qenë një shenjë e efikasitetit kushtetues, e shoqëruar me lavdërimet e shtypit dhe, nganjëherë, përgjigjet e çuditshme nga subjektet e saj.
Një grua pretendoi se kishte qenë për të parë arkivolin e mbretëreshës së ndjerë në Edinburgh shtatë herë.
Dashuria për monarkun është aq e thellë saç është edhe kjo temë. Një forcë e fortë e kushtetutës ishte se ajo kishte, sipas fjalëve të Bagehot, “një element të kuptueshëm për shumë njerëz të lirë, si dhe ligje dhe nocione komplekse për pak kërkues”.
Bagehot nuk ishte një demokrat entuziast. Megjithatë, monarkia evoluoi nga një ekspozitë për “shumicën e lirë” në një simbol apolitik të kombit në epokën e tij demokratike. Mungesa e imagjinatës politike e forcon atë.
Britanikët shqetësohen nga mendimi për një kryetar shteti të zgjedhur, si në Amerikë apo Francë. Alternativa e një presidenti të zgjedhur, por ende apolitik, si në Irlandë, është anashkaluar.
Dinjitoze dhe efikase
Në zemër, argumentoi Bagehot, monarkia është një mashtrim. “Narrativa në dukje e një mbretëreshe dhe qeveria e vërtetë e Downing Street-it i përshtatet një vendi si ky, në një epokë të tillë si e jona”, argumentoi Bagehot.
Një ironi e tillë është një valvul presioni.
Sinqeriteti është fatal për një monarki.
Rregullat e ashpra ndaj protestave kundër monarkisë i ka bërë më shumë dëm institucionit sesa mirë. Monarkia funksionon më mirë nëse ti mbyll një sy. Dhe kështu na kujtohet një skenë, kur Sir Lindsay Hoyle, kryetari i Dhomës së Komunave, mund të bënte shaka përpara mbretit të ri për rrëzimin e James II nga froni në 1688.
“Ndoshta është shumë britanike të festosh revolucionet duke i paraqitur një adresë tek [një monarku]. Por ato revolucione çuan në liritë tona kushtetuese, duke vendosur themelet për një monarki të qëndrueshme, e cila mbron lirinë.”
Charles buzëqeshi. Ashtu edhe ai duhet. Nën këmbët e tij fshihej një pllakë që i kujtonte se i pari i emrit të tij u shpall fajtor për tradhti në atë vend, përpara se të ekzekutohej pikërisht në rrugë.
Pas një interpretimi të “God Save The King”, mbreti u largua, me njerëzit që drejtonin në të vërtetë vendin duke u përkulur ndërsa ai largohej.
“Kushtetuta jonë është plot me çudira, të cilat janë pengesa dhe në disa raste djallëzore dhe duhet të hiqen”, shkroi Bagehot.
Ajo që ishte e vërtetë në shekullin e 19-të është po aq e vërtetë edhe sot. Me shumë mundësi, do të jetë ende e vërtetë nesër.
/abcnews.al
