Presidenti rus Vladimir Putin ka mbërritur në Iran ku pritet të takohet me homologun e tij iranian Ebrahim Raisi.
Në takim, do të jetë i pranishëm edhe presidenti i Turqisë Rexhep Tajip Erdogan dhe do të zhvillohet në “formatin e Astanës” trepalëshe që synon zgjidhjen e mosmarrëveshjeve në Siri, por ka shumë më tepër në rrezik ndërsa lufta në Ukrainë është ndezur.
Udhëheqësit dhe delegacionet e tyre pritet të zhvillojnë gjithashtu takime dypalëshe, gjatë të cilave mund të diskutohen çështje që variojnë nga lufta në Ukrainë deri te marrëveshja bërthamore e Iranit në 2015 me fuqitë botërore.
Pesë gjëra që duhet të dini për takimin
Cila është situata në Siri?
Samiti i Teheranit zhvillohet ndërsa tensionet ziejnë me Turqinë në njërën anë të argumentit dhe Rusinë dhe Iranin nga ana tjetër. Më 1 qershor, Turqia njoftoi se së shpejti do të nisë një operacion të ri ushtarak në të paktën dy qytete veriore të Sirisë për të shënjestruar ato që ajo i quan grupet e armatosura kurde “terroriste”.
Rusia dhe Irani janë dy mbështetësit më të mëdhenj të qeverisë së presidentit sirian Bashar al-Assad, i cili ka ruajtur pushtetin gjatë gjithë luftës civile të vendit të tij, e cila filloi më shumë se 10 vjet më parë.
Ndërsa Erdogan foli për krijimin e një “zone sigurie” 30 km (18.5 milje) duke “pastruar” dy qytetet Tal Rifaat dhe Manbij, Moska dhe Teherani i bënë thirrje Ankarasë që të përmbahet nga sulmet e reja.
Uashingtoni kundërshton gjithashtu masën e planifikuar të Ankarasë.
Ku qëndrojnë Turqia dhe Irani për Ukrainën?
Ky është një udhëtim i rrallë jashtë vendit për Putinin, i cili në shkurt nisi një “operacion special” me një qëllim të deklaruar për të çmilitarizuar Ukrainën fqinje dhe për të penguar ambiciet e Kievit për NATO-n.
Erdogan ka luajtur një akt delikat balancues gjatë luftës Rusi-Ukrainë. Turqia, e cila ka shprehur mbështetje për Ukrainën, ndërsa kundërshton shtrirjen e sanksioneve perëndimore ndaj Rusisë, është përpjekur të ndërmjetësojë mes Moskës dhe Kievit me synimin për të arritur një marrëveshje armëpushimi.
Por në të njëjtën kohë, ajo i ka shitur Ukrainës dronët e saj luftarak Bayraktar, të cilët janë përdorur në luftë, duke zemëruar Rusinë. Turqia gjithashtu kishte kundërshtuar aneksimin e Krimesë nga Rusia në vitin 2014.
Ankaraja, megjithatë, vitet e fundit ka krijuar lidhje të ngushta me Rusinë në fushën e energjisë, mbrojtjes dhe tregtisë, duke u mbështetur gjithashtu tek turistët rusë.
Ndërkohë, Irani ka refuzuar të dënojë Rusinë për pushtimin e Ukrainës dhe ka fajësuar zgjerimin e NATO-s si rrënjë të konfliktit, por ka kundërshtuar luftën dhe ka bërë thirrje për dialog për të ndaluar luftimet.
Ai gjithashtu ka transmetuar disa herë mesazhe midis Ukrainës dhe Rusisë.
A dëshiron Irani t’i shesë Rusisë drone?
Vizita e Putinit vjen pasi këshilltari i sigurisë kombëtare të Shteteve të Bashkuara, Jake Sullivan, pretendoi javën e kaluar se Irani dëshiron t’i shesë Rusisë “qindra” drone të armatosur për t’u përdorur në luftën në Ukrainë.
CNN raportoi se një delegacion rus vizitoi një bazë ajrore në Iranin qendror të paktën dy herë në muajin e kaluar, ku panë një vitrinë të dy modeleve të dronëve iranianë të aftë për armë.
Kremlini ka refuzuar të komentojë mbi këtë çështje, por Teherani e ka mohuar në mënyrë eksplicite akuzën, duke thënë se nuk do të ndihmojë ushtarakisht asnjërën palë të konfliktit pasi dëshiron që lufta të përfundojë.
A janë ende të nxehta tensionet mes SHBA-së dhe Iranit?
Samiti i Iranit vjen disa ditë pasi presidenti amerikan Joe Biden përfundoi turneun e tij në Lindjen e Mesme, gjatë të cilit ai vizitoi armikun e përhershëm të Iranit, Izraelin dhe Arabinë Saudite, duke shkaktuar reagime të kundërta nga Teherani.
Ndërsa lufta është ndezur dhe ekonomia e Rusisë është goditur nga sanksionet perëndimore, Moska kërkon lidhje më të forta me vendet joperëndimore që nuk i mbështesin masat.
Ekziston edhe çështja e marrëveshjes bërthamore të Iranit të vitit 2015 – anëtare e së cilës është Rusia. Gjatë udhëtimit të Bidenit, SHBA, Izraeli dhe disa liderë të Lindjes së Mesme nënvizuan qëllimin e tyre që Irani të mos fitojë kurrë një armë bërthamore.
Çfarë tjetër mund të diskutohet në samit?
Tre krerët pritet të zhvillojnë bisedime të rëndësishme dypalëshe në margjinat e bisedimeve të Nur-Sulltanit.
Përveç eksportit të sigurt të grurit nga Ukraina, Putin dhe Erdogan mund të diskutojnë energjinë, tregtinë dhe mënyra të tjera për përmirësimin e marrëdhënieve.
Ndërkohë, Irani dëshiron të nënshkruajë marrëveshje bashkëpunimi 20-vjeçare me të dy kombet dhe ka bërë propozime në muajt e fundit.
Ndërsa ekonomia e Iranit vuan nga sanksionet e rrepta të Uashingtonit, presidenti iranian është fokusuar në një iniciativë të diplomacisë rajonale për të kundërshtuar efektet.
Irani gjithashtu dëshiron të nxisë tregtinë me Rusinë dhe Turqinë dhe zyrtarët kanë diskutuar përdorimin e monedhave kombëtare me Moskën./Abcnews.al/
