Përktheu: Sonila Backa-abcnews.al
Në vitet e fundit, borxhi i qeverisë nuk kishte dhe aq shumë rëndësi edhe pse vendet po merrnin hua gjithnjë e më shumë. Rënia e normave të interesit rriti edhe borxhet në nivele që do të cilësoheshin të rrezikshme një brez më parë.
Pandemia mbingarkoi të dyja tendencat: bota e pasur mori hua 10.5% të PBB-së së saj në 2020 dhe 7.3% të tjera në 2021, edhe pse rendimenti i obligacioneve afatgjata shënoi rënie. Tani bankat qendrore po rrisin normat e interesit për të luftuar inflacionin dhe borxhi po bëhet një barrë edhe më e madhe.
Sipas vlerësimeve buxhetet e qeverisë do të ndiejnë një peshë të madhe shumë më shpejt se zakonisht. Në maj, zyrtarët e buxhetit të Amerikës rritën me një të tretën faturën e parashikuar të interesit kumulativ midis 2023 dhe 2027, në 2.1% të PBB-së.
Kjo është më e ulët se parashikimi para pandemisë, por tashmë shihet si një nënvlerësim. Zyrtarët me optimizëm supozojnë se norma e fondeve federale do të arrinte kulmin në 2.6% në vitin 2024, por tregjet tani presin që norma të kalojë 3% në korrik 2023, raporton abcnews.al.
Në eurozonë, ndërsa normat e interesit kanë shënuar rritje, vendet me borxh Premium si Italia duhet të paguajnë për të marrë hua, duke reflektuar rrezikun që borxhet e tyre mund të bëhen përfundimisht shumë të vështira për t’u shlyer.
Zyrtarët britanikë parashikuan në mars se qeveria e vendit do të shpenzonte 3.3% të PBB-së së saj për borxhin kombëtar në 2022-23, përqindja më e lartë që nga 1988-89. Për një kosto të caktuar të huamarrjes, tre faktorë kryesorë përcaktojnë koston e shërbimit të borxheve të trashëguara.
Dy janë të drejtpërdrejta: niveli i borxhit dhe përqindja e tij, vlera e të cilit është e lidhur me inflacionin ose normat mbizotëruese të interesit. Kostot e shlyerjes së borxhit të Britanisë janë rritur gjithashtu, sepse një e katërta e borxhit është e lidhur me inflacionin.
Faktori i tretë është më kompleks: koha e pagesës së borxhit. Kur qeveritë japin obligacione me afat të gjatë, ato bllokojnë normën mbizotëruese të interesit. Në vitin 2020, Thesari i Amerikës dha rreth 200 miliardë dollarë hua për 30 vite me rendimente më pak se 1.5%.
Nëse huaja jepet me afat të gjatë, aq më shumë normat e interesit do të rriten. Masa më e zakonshme e kësaj mbrojtjeje, koha mesatare për pagesën e borxhit mund të shihet si një burim ngushëllimi.
Britania, në veçanti, ka shumë obligacione me afat të gjatë: afati i obligacioneve dhe bonove të thesarit të saj është rreth 15 vite. Por ka edhe një problem tjetër. Bankat qendrore në botën e pasur kanë zbatuar programe të mëdha të lehtësimit sasior (qe), sipas të cilave kanë blerë obligacione qeveritare në vlerë triliona dollarë, raporton abcnews.al.
Për ta bërë këtë, ata kanë krijuar para elektronike(fatura dhe monedha), të njohura si rezerva të bankave qendrore. Këto rezerva mbartin një normë interesi të ndryshueshme, rregullimi i së cilës është mjeti kryesor i politikës monetare.
Kur normat rriten, kostoja e bankave qendrore për normën e interesit për oqeanin e rezervave të krijuara nën (qe) shënon menjëherë rritje. Rritja e normave të interesit redukton kështu fitimet e bankës qendrore. Dhe për shkak se këto fitime zakonisht rrjedhin direkt në arkat e qeverisë, tatimpaguesit janë ata që vuajnë pasojat.
Prandaj, efekti i qe është i njëjtë sikur qeveritë të kishin zëvendësuar shuma të mëdha borxhi për të cilat norma e interesit të ishte e ndryshueshme. Për pjesën më të madhe të historisë së qe, ky operacion rifinancimi ka qenë shumë fitimprurës, sepse tregjet e obligacioneve parashikonin në mënyrë të përsëritur se normat e interesit do të rriteshin më shpejt.
Nga viti 2010 deri në vitin 2021, Fed dërgoi mbi 1 trilion dollarë në thesarin e Amerikës. Dhe lehtësimi sasior ka qenë veçanërisht fitimprurës për bankat qendrore në vendet e eurozonës, borxhi afatgjatë i të cilave është i rrezikshëm dhe për këtë arsye kanë obligacione të larta.
Bankat qendrore kombëtare si Banka e Italisë kryejnë pjesën më të madhe të lehtësimit sasior së BQE-së në nivel lokal, duke mbajtur konstant rrezikun e mospagimit dhe duke paguar gjithashtu pjesën e tyre të kostove të interesit të BQE.
Fitimi i kthimit të borxhit të qeverisë italiane duke paguar shumë më pak interes në rezervat federale e ndihmoi Bankën e Italisë të korrte fitime me vlerë 0.4% të PBB-së në vitin 2020. Me rritjen e normave afatshkurtra, fitimet nga lehtësimi sasior do të zbehen gradualisht dhe madje mund të kthehen në negative, raporton abcnews.al.
Në maj, Banka e Rezervës Federale të Nju Jorkut, e cila menaxhon portofolin e lehtësimit sasior të Fed-it, parashikoi se normat e interesit mbi atë që pritej nga pjesëmarrësit e tregut në mars do të ishin të mjaftueshme për të rikthyer të ardhurat neto të portofolit negativ për një kohë të shkurtër – një skenar që sot duket i realizueshëm.
Një tjetër përqindje mbi normat e interesit do të çonte në të ardhura neto negative për dy deri në tre vite. Prandaj, një kontabilitet ndaj normave të interesit duhet të përshtatet për zotërimet e bankave qendrore, duke e trajtuar borxhin si një normë interesi të ndryshueshme. Ne kemi zbuluar se lehtësimi sasior redukton normën e interesit të Britanisë në vetëm dy vite, që do të thotë se 50% e detyrimeve të qeverisë britanike do të kalojnë në norma të reja interesi deri në fund të vitit 2024.
Janë përsëritur gjithashtu informacionet për obligacionet dhe bonot e emetuara nga qeveritë në Amerikë, Francë, Itali dhe Japoni. Për Francën dhe Italinë, gjysma e normës së interesit është një vlerësim. Bankat qendrore të përfshira bëjnë të ditur se cilat obligacione zotërojnë dhe sasinë e tyre, por nuk zbulojnë se sa kanë blerë nga çdo emetim i obligacioneve.
Llogaritjet supozojnë se ato janë në proporcion të sheshtë të vlerës së papaguar të çdo obligacioni. Më të habitshmet janë rezultatet për Japoninë dhe Italinë, të cilat kanë borxhet më të larta.
Për shkak se Banka e Japonisë ka zëvendësuar pothuajse gjysmën e tregut japonez të obligacioneve me rezervat e saj, gjysma e normës së interesit është jashtëzakonisht e shkurtër. Fatmirësisht inflacioni në Japoni është vetëm 2.5% dhe pritet të shënojë rënie. Madje ka edhe pak presion për të rritur normat e interesit.
Nuk mund të thuhet e njëjta gjë për zonën e euros, ku BQE-ja parashikohet të rrisë me shpejtësi normat në mënyrë që të zbusë inflacionin. Shpesh vihet re se borxhet e mëdha të Italisë prej mbi 150% të PBB-së së paku mbartin një periudhë kohore prej më shumë se 7 vitesh, raporton abcnews.al.
Por Italia në fakt do të trashëgojë shumë shpejt kosto më të larta financimi, sepse gjysma e normës së interesit është pak më shumë se dy vite. Nëse normat e politikës së BQE-së do të arrinin në 3%, pjesa e Bankës së Italisë në kostot e interesit do të rritej menjëherë me një 1.2% të PBB-së. Çdo përqindje në kostot e financimit mbi 462 miliardë euro të borxhit (neto nga zotërimet e vlerësuara të bankave qendrore) që do të përfundojë deri në korrik 2024, do t’i kushtonte qeverisë 0.3% të PBB-së në vit.
A ka ndonjë mënyrë që vendet me borxhe të shmangin normat më të larta të interesit?
Mund të duket joshëse, por ka një mënyrë duke shitur obligacione. Por shitja e obligacioneve do të bënte që bankat qendrore të regjistronin humbjet e kapitalit, pasi rritja e obligacioneve ka gërryer vlerën e zotërimeve të tyre.
Në fund të marsit, pasqyrat financiare të Fed-it treguan një rënie të kapitalit prej 458 miliardë dollarësh në portofolin e saj e lehtësimit sasior që nga fillimi i vitit; Paul Kupiec dhe Alex Pollock i Institutit Amerikan të Ndërmarrjeve, një think-tank, vlerësojnë se hendeku është rritur që atëherë në rreth 540 miliardë dollarë.
Një tjetër opsion është gjetja e një mënyre që bankat qendrore të shmangin pagesën e interesit për rezervat. Një raport i kohëve të fundit nga Frank Van Lerven dhe Dominic Caddick i New Economics Foundation, një institut britanik i kërkimit, kërkon që bankat qendrore të paguajnë interes vetëm për një pjesë të rezervave që ndikon në vendimmarrjen e tyre.
BQE dhe Banka e Japonisë kanë tashmë një sistem të tillë “të niveleve”. Ai u krijua për të mbrojtur bankat tregtare nga normat negative të interesit gjatë viteve të fundit. Përdorimi i niveleve për të shmangur pagesën e interesit të bankave ndërkohë që kostot e financimit të tyre rriteshin do të ishte një “ taksë e fshehtë”, raporton abcnews.al.
Bankat nuk kanë zgjidhje tjetër veçse të ruajnë rezervat që kanë futur me forcë në sistem. Detyrimi i tyre për ta bërë atë falas thjesht do të “transferonte kostot [e lehtësimit sasior] në sektorin bankar,” tha Sir Paul Tucker, një ish-zëvendës guvernator i Bankës së Anglisë, gjatë një hetimi parlamentar në vitin 2021.
Do të ishte një formë e shtypjeje financiare që mund të dëmtojë aftësinë e bankave për të dhënë hua. Një opsion i tretë është të tolerohet inflacioni i lartë në vend që të rriten normat e interesit. Pavarësisht rritjes së kostove të interesit, raportet e borxhit ndaj PBB-së së shumë vendeve do të shënojnë rënie gjatë këtij viti, ndërsa inflacioni do të zbresë në vlerën reale të borxheve të tyre.
Shumë ekonomistë të njohur kanë argumentuar se një objektiv inflacioni prej 3% ose 4% do të ishte më i mirë se ai prej 2%. Bankat qendrore janë shumë të shqetësuara për besueshmërinë e tyre për të ndryshuar objektivat.
Por për shkak se ndryshimi do të sillte një fitim të papritur fiskal në kurriz të atyre që zotërojnë obligacione afatgjata dhe për shkak se inflacioni mund të jetë i vëështirë që të shënojë rënie, kjo mund të shtyjë qeverinë të zhytet në borxhe.
Qofshin bankat, tatimpaguesit apo zotëruesit e obligacioneve, dikush duhet të paguajë faturat deri në afatin e caktuar. Rritja e kostove të interesit do të shtrëngojë më tej buxhetet e qeverisë tashmë nën presionin e kostove më të larta të energjisë, rritjes së shpenzimeve të mbrojtjes, plakjes së popullsisë dhe nevojës për dekarbonizimin.
Me rritjen e inflacionit, është gjithashtu një periudhe jo shumë e mirë për të rritur deficitetet – një rrugë që mund t’i detyrojë bankat qendrore të rrisin edhe më shumë normat e interesit.
/abcnews.al
