Pikëpamja e Churchillit për rolin e Britanisë në botë nuk ishte i ndarë vetëm në cikle, por të gjitha “ato cikle” lidheshin në një pikë. Ciklet në të cilat Britania duhej të luante një rol dhe nga të cilat varej ndikimi i saj ishin Europa, Shtetet e Bashkuara dhe Komonuelthi.
Këto ishin tre qarqet e tij koncentrike, me Britaninë si lidhjen vendimtare mes tyre. Përjashtimi nga njëra prej tyre do të zvogëlohej në dy të tjerët, siç kishte ndodhur kur Gjermania naziste dëboi Britaninë nga Europa kontinentale në 1940.
Dështimi i Britanisë dhe BE-së për të njohur ndërvarësinë e të treve dhe rolin kryesor të Britanisë brenda tyre mund të sigurote çelësin e Brexit. Churchill besonte se vendi i tij ishte unik, dhe historia e tij një demonstrim i këtij fakti.
Përgjatë shekujve, Britania kishte krijuar tashmë marrëdhënien e saj me këto tre qarqe të mëdha: SHBA, Europë, botën anglishtfolëse.
13 kolonitë e Amerikës së Veriut kishin qenë themeli i Shteteve të Bashkuara që fituan pavarësinë e saj por të formuara nga gjuha dhe shumë vlera të vendit, duke përfshirë një angazhim për sundimin e ligjit, raporton abcnews.al.
Churchill e cilësonte Komonuelthin si trashëgimtarin e perandorisë. Në fund të fundit, koncepti i Dominions lindi nga përvoja e dhimbshme e Revolucionit Amerikan dhe dëshmoi zgjuarsinë kushtetuese dhe qëndrueshmërinë politike të Britanisë.
A nuk kishte treguar zgjerimi i Perandorisë pas 1776 gjenialitetin e jashtëzakonshëm sipërmarrës dhe ushtarak të britanikëve?
Shkathtësia ushtarake e Britanisë ishte testuar gjithmonë në mënyrë kritike. Britania nuk ishte izoluar nga Europa kontinentale, edhe pas humbjes së Napoleonit. Në vitin 1940 ishte historia e ishullit që siguroi të ardhmen e tij dhe e bëri dorëzimin të paimagjinueshëm.
Siç vëren Felix Klos, “Churchill për Europën”, ‘ndërgjegjësimi i mprehtë’ i liderit të kohës së luftës për problemet e Britanisë vetëm e forcoi Churchillin në parashikimin e vendit të tij për një pozitë të qëndrueshme në zemër të tre qarqeve të mëdha të mbivendosura’.
Ajo që është kaq e rëndësishme për të kuptuar vendimin e referendumit të Britanisë së 23 qershorit 2016, është të pranohet se thellësisht britanikët kishin të njejtin optimizëm sfidues të Churchillit. Fakti që BE nuk arriti të pranonte statusin special të perceptuar të Britanisë kontribuoi në rezultat.
Aspiratat e Churchillit të Britanisë për Europën u frustruan mizorisht nga gjenerali de Gaulle, i cili vendosi dy herë veton, ndaj aplikimeve të Britanisë për t’u bashkuar me Tregun e Përbashkët.
Siç shprehej grupi i udhëhequr nga Churchill në 1946 që kërkonte të krijonte një Europë më të bashkuar: “Sakrificat tona na japin të drejtën, fitorja jonë na imponon detyrën dhe interesat tona konfirmojnë mençurinë për t’u dhënë epërsi kombeve europiane”.
Nuk duhej të ndodhte, pjesërisht për shkak të paqartësisë britanike dhe kujdesit të politikanëve të saj kur ishin në pushtet (përfshirë Churchillin pas vitit 1950) dhe gjithashtu për shkak të rezistencës dhe dyshimeve, raporton abcnews.al.
Kur intervistova Jean Monnet-in për një dokumentar të BBC-së të shfaqur në vitin 1973, ai, në të vërtetë, u qetësua që Britania nuk u bashkua me Bashkësia Europiane e Qymyrit dhe Çelikut, sepse do të kishte kërkuar të frenonte ambicien e saj federaliste.
Churchill, në vitin 1946, u përball me realitetin se tre qarqet e tij koncentike ishin kritikisht divergjente dhe jofunksionale. SHBA-ja ishte e fokusuar në prioritetin e kthimit të ‘ushtarëve’ në shtëpi. Opinioni amerikan ende e shihte Stalinin si ‘xhaxhain e vjetër të mirë’ dhe 300 divizionet sovjetike të përhapura në Europën Qendrore si aleatët që kishin ndihmuar në goditjen e Hitlerit.
Fjalimi i tij ‘Perdja e Hekurt’,në Fulton, Misuri më 5 mars 1946 , ishte një thirrje e qartë për Perëndimin për të rezistuar, të udhëhequr nga SHBA në partneritet me Britaninë dhe Komonuelthin.
Gjashtë muaj më vonë, në Cyrih, më 19 shtator, Churchill përsëri tronditi audiencën e tij dhe riformoi opinionin perëndimor. Ai e kuptoi se SHBA mund të mbronte Europën Perëndimore duke vendosur aftësinë e saj unike atomike të atëhershme, por nuk do të shpenzonte thesarin e saj në rimëkëmbjen ekonomike të Europës nëse dhe derisa francezët dhe gjermanët të binin dakord për krijimin e një lloji të Shteteve të Bashkuara të Europës, raporton abcnews.al.
Churchill nuk propozoi në asnjë fjalim format e përfunduara organizative të asnjërës prej aleancave që ai propozoi. Përkundrazi, ai nxiti guximin dhe shpresën në një moment kur askush tjetër nuk e bëri. Në vend të kësaj, ai ofroi një shëmbëlltyrë (megjithëse nuk do ta kishte përshkruar kurrë kështu), në një artikull gazete.
Ai përshkroi historinë e një të burgosuri që lëngonte për dekada në një birucë të shkretë. Një ditë ai u ngrit në këmbë dhe e shtyu derën që e kishte imagjinuar gjithmonë të mbyllur. U hap.
Mesazhi i Churchillit për Perëndimin ishte: sfidoni kufizimin që i imponojmë vetes, për t’i shpëtuar burgosjes që kemi bërë vetë.
/abcnews.al
