Sipas një studimi të ri, unazat ikonë të akullta të Saturnit mund të mos jenë mos jenë më për t’i parë shkencëtarët e ardhshëm përmes teleskopëve të tyre.
Një analizë e re e të dhënave të kapur nga misioni Cassini i NASA-s, i cili rrotulloi planetin gjigant të gazit midis 2004 dhe 2017, ka zbuluar njohuri të reja se sa kohë kanë qenë unazat përreth dhe kur ato mund të zhduken. Gjetjet janë ndarë në tre studime të publikuara në maj.
Sistemi ynë diellor dhe planetët e tij u formuan rreth 4.6 miliardë vjet më parë, shkencëtarët kanë studiuar shumë gjatë për moshën dhe origjinën e unazave të Saturnit. Disa astronomë kanë argumentuar se unazat e ndritshme dhe të akullta duhet të jenë më të reja se sa pritej, sepse ato nuk janë gërryer dhe errësuar nga ndërveprimet me meteoroidet për miliarda vjet.
Të dhënat e Cassini kanë çuar në një zbulim të ri, i cili u botua më 15 maj në revistën Icarus. Unazat u shaqën shumë kohë pas formimit të planetit. Dy studime të ndryshme të cilat u botuan më 12 maj në Science Advances dhe 15 maj në Icarus, arritën në përfundime të ngjashme.
“Përfundimi ynë i pashmangshëm është se unazat e Saturnit duhet të jenë relativisht të reja sipas standardeve astronomike, vetëm disa qindra milionë vjet vjeç”, tha në një deklaratë Richard Durisen, profesor emeritus i astronomisë në Universitetin e Indianës në Bloomington dhe autori kryesor i të dy studimeve të Icarus.
“Nëse shikoni sistemin satelitor të Saturnit, ka të dhëna të tjera se diçka dramatike ka ndodhur atje në qindra milionë vitet e fundit. Nëse unazat e Saturnit nuk janë aq të vjetra sa planeti, kjo do të thotë se diçka ka ndodhur për të formuar strukturën e tyre të pabesueshme dhe kjo është shumë emocionuese për t’u studiuar.”
Ka të ngjarë që shtatë unazat të ishin duke u formuar kur dinosaurët endeshin në Tokë, sipas studiuesve.
Vështrime nga Cassini
Unazat e Saturnit përbëhen kryesisht nga akulli, vetëm një përqindje të vogël i përket pluhurit shkëmbor të krijuar në hapësirë nga fragmente asteroide të thyera dhe mikrometeoroidë. Pjesët, të ngjashme me kokrrat e rërës, përplasen me grimcat në unazat e Saturnit dhe krijojnë mbeturina lundruese ndërsa materiali i unazës rrotullohet rreth planetit.
Gjatë finales së madhe të Cassini, kur anija kozmike përfundoi 22 orbita në të cilat kaloi midis Saturnit dhe unazave të tij, studiuesit ishin në gjendje të merrnin të dhëna sa meteoroidë ndotin unazat, masën e unazave dhe shpejtësinë në të cilën materiali nga unazat bie si shi në planet. Të gjitha të dhënat dukej se tregonin të njëjtin zbulim, unazat janë më të reja se planeti.
Studiuesit ishin në gjendje të vlerësonin se sa pluhur kozmik, i cili lëviz rregullisht nëpër sistemin tonë diellor, ka grumbulluar në unazat e akullta. Përgjatë 13 viteve, analizuesi i pluhurit kozmik i Cassini-t si kovë ishte në gjendje të grumbullonte 163 kokrra pluhuri që vinin nga përtej sistemit të Saturnit ndërsa rrotulloheshin rreth gjigantit të gazit. Unazat ishin çuditërisht “të pastra”, gjë që sugjeroi se ato nuk duhet të kenë qenë aq gjatë sa për të grumbulluar një tepricë pluhuri kozmik.
Ndërkohë, ndërsa meteoroidet depërtojnë në unaza, ata shtyjnë materialin brenda unazave më të brendshme drejt Saturnit me një ritëm të shpejtë. Cassini vuri re se unazat po humbnin shumë ton masë në sekondë, që do të thotë se unazave nuk u ka mbetur shumë kohë, në astronomi.
Hulumtimet e mëparshme kanë sugjeruar se unazat mund të zhduken brenda 100 milionë viteve.
Mistere të qëndrueshme
Është e mundur që unazat e errëta rreth Neptunit dhe Uranit të ishin dikur më të mëdha dhe më të ndritshme, të ngjashme me atë se si janë unazat e Saturnit tani, thanë studiuesit.
Por çfarë i krijoi në radhë të parë unazat e Saturnit? Shkencëtarët ende nuk e dinë me siguri, por është e mundur që paqëndrueshmëria gravitacionale shkatërroi disa nga hënat e akullta që rrotulloheshin rreth planetit gjigant, duke krijuar material të mjaftueshëm për t’u tërhequr në unaza materiale që rrethojnë Saturnin.
Misionet e ardhshme të NASA, për të studiuar disa nga hënat e Saturnit mund të zbulojnë më shumë informacion rreth ngjarjeve që krijuan unazat, dhe të çojnë në zbulime të tjera.
