Mendimet negative mund të forcojnë besimet tona vetëshkatërruese nëse nuk dimë se si t’i drejtojmë ato në një drejtim pozitiv.
Njerëzit që përjetojnë mendime negative në çdo humbje, të tilla si “unë kurrë nuk do të kem sukses” ose “unë kurrë nuk do të jem mjaft i mirë”, me kalimin e kohës mund të fillojnë të fajësojnë veten për të gjitha gjërat e këqija që u ndodhin.
Pse njerëzit ndonjëherë nuk mund të ndalojnë së menduari për gjëra që i dekurajojnë dhe i bëjnë të ndihen keq?
Sipas disa statistikave, deri në 80 përqind e mendimeve tona janë negative. A keni menduar ndonjëherë pse mendoni negativisht dhe sa kohë kaloni duke menduar për situata të dhimbshme, kujtime të trishtuara dhe gjithçka që ju bën të pakënaqur me jetën tuaj?
Pse mendojmë negativisht?
Çdo përvojë negative mbart me vete një sërë ndjenjash të pakëndshme dhe emocione negative si trishtim, zemërim, depresion ose ankth.
Duhet theksuar se edhe emocionet negative kanë anën e tyre të mirë, pra një funksion që më së shumti është mbrojtës dhe na shërben për të mbijetuar në situata të caktuara të rrezikshme dhe të pakëndshme.
Në mënyrë evolucionare, njerëzit u kanë mbijetuar shumë rreziqeve dhe pengesave kërcënuese për jetën falë emocioneve negative që ishin shkas për një reagim “lufto ose ik” në situata kërcënuese.
Megjithatë, njerëzit shpesh e kundërshtojnë vuajtjen duke menduar për të. Nga pikëpamja psikologjike, kjo mund të interpretohet në atë mënyrë që të menduarit vazhdimisht për atë që e ka shkaktuar dhimbjen e ndihmon një person të kuptojë se dhimbja e tij është e rëndësishme dhe se nuk ka ndodhur pa arsye.
Me fjalë të tjera, është një mënyrë për të pranuar situatën në të cilën ndodhet një person. Është gjithashtu një dëshirë për t’u ndjerë më mirë.
Por rezultati ndonjëherë është i tillë që ne ndihemi më keq dhe vuajmë më shumë sesa duhet. Kjo është arsyeja pse është e rëndësishme të dini se si të dalloni besimet vetëshkatërruese që funksionojnë negativisht.
Besimet vetëshkatërruese dhe mendimet negative – ndryshimi
Sistemi i besimit njerëzor përbëhet nga qëndrimet, mendimet dhe vlerat personale. Besimet tona janë gjithmonë me ne, që do të thotë se ato formojnë mënyrën se si ne e shohim veten dhe botën përreth nesh. Megjithatë, besimet vetëshkatërruese mund të na predispozojnë për pakënaqësi dhe dështim.
Për shembull, nëse besoni se vlera juaj personale përcaktohet vetëm nga arritjet tuaja, do të thotë se do të ndiheni të përmbushur dhe të lumtur vetëm nëse jeni të shkëlqyer në karrierë, nëse arrini qëllimet tuaja dhe nëse arrini nivelin e dëshiruar të njohjes nga të tjerët.
Ndryshe nga besimet vetëshkatërruese, modelet e mendimit negativ nuk janë gjithmonë me ne. Mendimet negative shfaqen vetëm kur përballemi me një problem të caktuar dhe në terapinë kognitive-sjellëse quhen mendime automatike që më së shumti ndodhin gjatë situatave stresuese.
Pse mendimet negative janë të rrezikshme?
Sipas teorive të terapisë kognitive-sjellëse, mendimet dhe vlerat tona përcaktojnë mënyrën se si ne e shohim veten dhe botën përreth nesh. Mendimet dhe besimet e bazuara në pesimizëm mund të ndikojnë negativisht në emocionet, sjelljen dhe shëndetin mendor. Përveç kësaj, mendimet negative mund të kontribuojnë në zhvillimin e simptomave të çrregullimeve të humorit dhe çrregullimeve të ankthit.
Mendimet negative bazohen në pesimizëm dhe stili shpjegues pesimist shoqërohet me rreziqe të shumta për shëndetin mendor të fëmijëve dhe të rriturve. Një nga këto rreziqe është pafuqia e mësuar që rezulton në ndërprerjen e përpjekjeve ose tërheqjen e plotë, si dhe besimi i një individi se situatat nuk mund të ndryshojnë, si në një fushë ashtu edhe në të gjitha fushat e tjera në të cilat ata e përgjithësojnë dështimin e tyre.
Gjithashtu, me kalimin e kohës, pafuqia mund të zëvendësohet nga depresioni, kështu që stili shpjegues pesimist konsiderohet një parashikues i depresionit.
Fuqia e të menduarit pozitiv
Nga ana tjetër, një mentalitet optimist është provuar të jetë një faktor mbrojtës në ruajtjen e shëndetit mendor, veçanërisht në situata krize të jetës, sepse individët optimistë priren t’i perceptojnë stresorët si më pak kërcënues.
Vetë përkufizimi i optimizmit, si pritshmëria e një individi që në jetë do t’i ndodhin më shumë gjëra të mira se të këqija, shpjegon se si optimizmi është një faktor mbrojtës.
Njerëzit që janë optimistë dhe mendojnë pozitivisht janë gjithashtu më të kënaqur me jetën, që do të thotë se jeta e tyre është më pozitive, më e pasur dhe më e plotësuar me miqtë e ngushtë.
Si të ndaloni së menduari negativisht?
Bindjet tona personale mësohen dhe zhvillohen me kalimin e kohës, që do të thotë se te të rriturit ato janë kryesisht shumë të vështira për t’u ndryshuar.
Modelet negative të mendimit mund të bëhen një mënyrë e zakonshme e të menduarit që është aq e rrënjosur në jetën tonë saqë shpesh nuk jemi të vetëdijshëm për të.
Megjithatë, ka mënyra për të thyer ciklin e besimeve vetëshkatërruese dhe mendimeve negative, por kjo kërkon dëshirën tuaj të fortë për të ndryshuar dhe për t’u angazhuar në punën me veten tuaj.
Në mënyrë që të ngriheni mbi besimet tuaja vetëshkatërruese dhe mendimet negative, duhet të filloni t’i kushtoni vëmendje situatave që shkaktojnë shfaqjen e tyre. Me fjalë të tjera, së pari duhet të analizoni botëkuptimin tuaj dhe mënyrën se si të merreni me problemet.
Pasi ta kuptoni këtë, përpiquni të merrni kontrollin e mendimeve tuaja duke i sfiduar ato. Për shembull, nëse mendoni se jeni gjithmonë humbës në të gjitha situatat dhe se nuk do t’ia dilni kurrë, përpiquni të gjeni prova për këtë.
Me siguri do të jeni në gjendje të gjeni të paktën disa situata jetësore për të cilat mund të konfirmoni se me të vërtetë keni pasur sukses dhe keni arritur atë që keni dashur, që do të thotë se keni prova se mendimi juaj është i pasaktë dhe se keni pasur shumë sukses në jetë. Kur jeni të vetëdijshëm për mendimet tuaja negative, atëherë mund të filloni t’i ndryshoni gradualisht ato me mendime më pozitive dhe realiste. Vetëm kur të dini se si të dalloni një mendim negativ, do të jeni në gjendje të analizoni se sa shpesh është i pasaktë dhe bllokon plotësisht përparimin tuaj.
Në vend që të supozoni në ndonjë disfatë jetësore se jeni personi më i keq në botë që nuk do të ketë kurrë sukses, përpiquni të mendoni në drejtimin se është në rregull nëse jeni të zhgënjyer sepse nuk keni arritur një qëllim të caktuar, por është një mundësi për mësoni nga gabimet tuaja dhe përparimi.
