Nga Owen Jarus, Live Science
Për më shumë se 1 mijë vite, faraonët e lashtë egjiptianë ndërtuan shumë piramida dhe shpesh varret e tyre ishin nën ose brenda monumenteve masive. Faraonët egjiptianë ndërtuan piramida midis periudhës së mbretit Djoser ( 2630 deri në 2611 para Krishtit), i cili ndërtoi një piramidë me shkallë në Saqqara, deri në periudhën e mbretit Ahmose I ( 1550 deri në 1525 pes), i cili ndërtoi piramidën e fundit mbretërore të njohur në Egjipt.
Këto piramida ikonike shfaqën fuqinë, pasurinë e faraonëve dhe promovuan besimet e tyre fetare. Pra, pse egjiptianët e lashtë ndaluan ndërtimin e piramidave menjëherë pas lulëzimit të Mbretërisë së Re?
Në Egjiptin e lashtë, ndërtimi i piramidave u zbeh pas mbretërimit të Ahmose, me faraonët që varroseshin në Luginën e Mbretërve në afërsi të kryeqytetit të lashtë egjiptian të Tebës, e cila tani është në Luxor. Sipas projektit Theban Mapping varri më i hershëm i një mbreti u ndërtua nga Thutmose I (mbretërimi 1504-1492 pes). Paraardhësi i tij Amenhotep I (1525-1504 para Krishtit) gjithashtu mund të ketë ndërtuar varrin e tij në Luginën e Mbretërve, megjithëse kjo është një çështje debati midis egjiptologëve.
Pse nuk u ndërtuan më piramidat?
Nuk është plotësisht e qartë pse faraonët ndaluan ndërtimin e piramidave mbretërore, por shqetësimet rreth sigurisë mund të kenë qenë një faktor.
“Ka shumë teori, por meqenëse piramidat u plaçkitën në mënyrë të pashmangshme, duke fshehur varrezat mbretërore në një luginë të largët, të gdhendur në shkëmb dhe me sa duket me shumë roje nekropoli, me siguri ka qenë një ndër shkaqet,” tha Peter Der Manuelian, një profesor egjiptologjie në Universiteti i Harvardit, për Live Science në një email.
“Edhe përpara se të hiqnin dorë nga piramidat për mbretërit, ata kishin ndaluar vendosjen e dhomës së varrimit nën piramidë. Piramida e fundit e mbretit – ajo e Ahmose I, në Abydos e kishte dhomën e varrimit mbi 0,5 km larg, pas saj,” tha Aidan Dodson, një profesor egjiptologjie në Universitetin e Bristolit, për Live Science në një email.
Një fakt historik që mund të ketë të dhëna të rëndësishme është shkruar nga një njeri i quajtur “Ineni”, i cili ishte përgjegjës për ndërtimin e varrit të Thutmose I në Luginën e Mbretërve. Ineni shkroi se “Unë mbikëqyra gërmimin e varrit shkëmbor të madhërisë së tij vetëm – askush nuk shihte, askush nuk dëgjonte”. Ky procesverbal “sugjeron qartë se fshehtësia ishte një konsideratë kryesore”, tha Ann Macy Roth, një profesoreshë e historisë së artit dhe studimeve hebraike dhe judaike në Universitetin e Nju Jorkut.
Topografia natyrore e Luginës së Mbretërve mund të shpjegojë se pse ishte vendi i preferuar për varret mbretërore. Ajo ka një majë të njohur si el-Qurn (nganjëherë shkruhet Gurn), e cila duket paksa si një piramidë. Maja “ngjan shumë me një piramidë, kështu që në një farë mënyre të gjitha varret mbretërore të ndërtuara në luginë u vendosën nën një piramidë,” tha një egjiptolog, Miroslav Bárta, i cili është zëvendës rektor i Universitetit Charles në Republikën Çeke, raporton abcnews.al
Për faraonët egjiptianë, piramida ishte e rëndësishme pasi ishte një vend “ngritjeje dhe transformimi” në jetën e përtejme, shkroi Mark Lehner, drejtor dhe president i Ancient Egypt Research Associates, në librin e tij ” Piramidat”, Zgjidhja e mistereve të lashta ” (Thames dhe Hudson, 1997).
Topografia e Luksorit, e cila u bë kryeqyteti i Egjiptit gjatë Mbretërisë së Re (1550 deri në 1070 para Krishtit) mund të ketë luajtur gjithashtu një rol në ndalimin e ndërtimit të piramidave. Me fjalë të tjera, kryeqyteti i lashtë mund të ketë qenë shumë i vogël dhe arkitektonik për të shërbyer si shtëpi për piramidat e reja. Ndryshimet fetare që theksuan ndërtimin e varreve nën tokë janë një tjetër arsye e mundshme që egjiptianët hoqën dorë nga ndërtimi i piramidave.
Ndërsa faraonët ndaluan ndërtimin e piramidave, individët e pasur privatë vazhduan këtë praktikë. Për shembull, një varr 3,300 vjeçar në Abydos , i cili u ndërtua për Horemheb, kishte një piramidë 7 metra të lartë në hyrje, sipas arkeologëve në 2014.
Gjatë mijëvjeçarit të parë para Krishtit, ndërtimi i piramidave u bë gjithashtu i njohur në Nubia , një zonë që përfshin atë që tani është Sudani dhe pjesë të Egjiptit jugor. Nubianët ndërtuan piramida si për mbretërit ashtu edhe për individët privatë.
Se sa piramida janë ndërtuar ende nuk është e qartë, Lehner vuri në dukje në librin e tij se ka rreth 180 piramida mbretërore, ndërsa kërkimet e fundit arkeologjike kanë zbuluar se kishte shumë piramida të tjera të ndërtuara për individë privatë. Sundimtarët e Nubisë vazhduan të ndërtonin piramida deri rreth 1700 vite më parë.
/abcnews.al
