Pika kufitare e Kakavisë ose Kakavijës është një pikë kufitare kryesore rrugore midis Shqipërisë së Jugut dhe Greqisë veriperëndimore.
Në anën shqiptare shtrihet fshati Kakavijë, që ndodhet në qarkun e Gjirokastrës, në zonën e Dropullit.
Nga ana greke shtrihet fshati Ktismata, në bashkinë Delvinaki, njësia rajonale e Janinës. Nga ky vendkalim kufitar kalon rruga kryesore nga Saranda dhe Gjirokastër për në Janinë.
Qarku i Gjirokastrës është një nga 12 qarqet e Shqipërisë, me pothuaj 60 mijë banorë. Ndodhet në një luginë midis Malit të Gjerë dhe Drinos, në 300 metra mbi nivelin e detit.
Qyteti i vjetër është pjesë e trashëgimisë botërore të UNESCO-s, me kalanë që qëndron si roje mbi qytet. Pas vdekjes së Gjon Zenebishit, qyteti u pushtua nga osmanët në vitin 1418. Në vitin 1811, Gjirokastra u bë pjesë e Pashallëkut të Janinës të Ali Pashë Tepelenës. Në fillim të marsit 1908 binbashi i Gjirokastrës u vra këtu nga Çerçiz Topulli. Traktati i Londrës i vitit 1913 dhe Protokolli i Firences i 17 dhjetorit 1913 përfshijnë përfundimisht Gjirokastrën brenda kufijve të Shqipërisë.
Shumë shtëpi tradicionale po rindërtohen dhe pronarët joshen të kthehen, duke rigjallëruar turizmin si një burim potencial të ardhurash për ekonominë lokale.
Romani Kronikë në gur i shkrimtarit shqiptar Ismail Kadare tregon historinë e këtij qyteti në Luftën I dhe II Botërore. Pazari i vjetër u ndërtua në shekullin e 17-të dhe u rindërtua në shekullin e 19-të pas një zjarri.
Në Gjirokastër sot ruhen mbi 500 banesa si “monument kulture”. Xhamia e Gjirokastrës, e ndërtuar në vitin 1757, dominon pazarin e vjetër. Lida Kotraçi ka një dyqan të vogël në Pazar. “Me mire ne vendin tend,” na thotë duke shpjeguar se u kthye nga Greqia për shkak të vajzës. “Vajza me beri te kthehesha, e linin menjane”.
Tomorr Hoxha është denbabaden gjirokastrit. “Po, nja 200, 300, 500 vjet, jetoj ne lagjen muze”. Tomorri shpjegon se banorët nga kalaja zbriten poshte, “që nga Kol Gjonajt”.
Na thotë se lidhjet tregtare me Janinën mbaheshin me kuaj e karvane, ndërkohë që për Dropullin e dropullitët, thotë se as nuk kanë pasur dhe as nuk kanë problem.
Shkojmë drejt Kakavijës, fshatit minoritar në kufi. Stavri Zoto ka ardhur bashkë me bashkëshorten shqiptare për t’u kujdesur për bletët. “Je shqiptar apo grek?,” e pyes. “Tani varet, ku e di une, ne ishim minoritare, qe kur lindem flisnim greqisht,” na përgjigjet, duke shtuar: “Tani i kam te dyja, edhe shtetesine shqiptare, edhe greke”. Bashkëshortja Mirela Zoto, na thotë duke qeshur se nuk e shan burrin, as në shqip dhe as në greqisht. Raqi Zoto është një minoritar tjetër grek në Kakavije.
E ngacmojnë duke i bërë të njëjtën pyetje. “Në çfarë gjuhe shan?”. Dhe ai përgjigjet po me të qeshur: “Nuk jam nga ata qe shaj, une dua qe t’i zbusim gjerat”. Na shpjegon se para viteve 90’, punonin tokat në kufi. “Punoja ne vendin tone, jo te grekut,” na shpjegon. Bashkëshortja Elpidha Zoto, na tregon historinë e familjes së saj. “Babain e zuri vija, kloni, mamaja nga Zervati, nga Dropulli, babai “nga greku andej”,” na thotë. Dhe kur nxehet, e shan Raqin në greqisht. “E shaj greqisht, te vesh ne djall.” Raqi Zoto dhe Elpidha kanë tre djem, njëri është “martuar me greke”, dy nuset e tjera janë nga Shqipëria. “Nje andej nga greku, dy shqiptare…gjuhen greke e dine, po shqiptare jane,” na thotë duke shtuar: “Kur jeton me djemte e mi, jane te gjitha njesoj”.
Dropulli shtrihet nga jugu i qytetit të Gjirokastrës deri në kufirin greko-shqiptar, përgjatë lumit Drino.
Fshatrat e banuara nga minoriteti grek ndodhen në të djathtë të rrugës nacionale që të çon drejt pikës kufitare të Kakavijës. Duke udhëtuar drejt jugut, sheh fshatrat Derviçan, Goranxi, Sofratikë të gjenden në faqet e malit ashtu si në Gjirokastër. Derviçani është rreth një kilometër nga rruga kombëtare.
Shkojmë në pikën kufitare të Kakavijës. Janina, ose në greqisht Ioanina është qyteti më I madh në anën tjetër të kufirit. Qyteti ka rreth 65 mijë banorë. Shtrihet në 500 metra mbi nivelin e detit, në bregun perëndimor të liqenit të Janinës.
Ai u bë pjesë e Despotatit të Epirit pas Kryqëzatës së Katërt dhe shumë familje të pasura bizantine u vendosën këtu pas rënies së Kostandinopojës në 1204. Janina iu dorëzua osmanëve në vitin 1430 dhe deri në vitin 1868 ishte qendra administrative e Pashallëkut të Janinës. Janina u bë pjesë e Greqisë në 1913.
Ka teori të ndryshme për emrin e qytetit, ndoshta në nderim të Shën Gjonit apo në emër të së bijës së Belisarius, gjeneral i perandorit Justinian.
Në vitin 879 emri Janinë shfaqet për herë të parë, në aktet e Koncilit të Katërt të Kostandinopojës, që i referohen Zaharisë, peshkopit të Janinës. Në vitin 1788 qyteti u bë qendra e territorit të sunduar nga Ali Pasha. Përpjekjet e Ali Pashës për t’u shkëputur nga Porta e Lartë alarmuan qeverinë osmane dhe në vitin 1820 ai u shpall fajtor për tradhti dhe Janina u rrethua nga trupat turke. Ali Pasha u vra në vitin 1822 në manastirin e Shën Panteleimonit në ishullin e liqenit, ku u strehua teksa priste të falej nga Sulltan Mahmudi II.
Në ishull takojmë Agiliki Dhimu, e cila di fjalën shqip “Faleminderit”. “Ju jeni njerez te zgjuar dhe mua me pelqen shume kjo,” na thotë.
Kthehemi nga ishulli në Janinë. Zosimea ishte fondacioni i parë arsimor i rëndësishëm i krijuar pas shpërthimit të Luftës së Pavarësisë Greke në vitin 1828. Shumë patriotë shqiptarë studiuan në gjimnazin Zosimea.
Në Janinë e dëgjon gjuhën shqipe lehtësisht në rrugë, pranë liqenit, apo thjeshtë ulur në një nga kafenetë e vogla, të bukura përreth. Janina është mikpritëse dhe aspak e huaj për shqiptarët.
Odisea Kuqesi, është nga Leskoviku. “Jam ketu qekur u hapen sinoret”, 34 vjet,” na thotë.
Ndërsa Drita Kuqi, nga Përmeti, jeton dhe punon këtu prej vitesh, ndërsa fëmijët i ka në Finlandë dhe Itali. “Jeta nuk eshte shesh me lule.” “Si shkon me greket?,” e pyesim. “Kudo qe te vesh, po nuk punove…E mira eshte, si toka jone, nuk ka…“Jemi emigrante, jemi ne token e botes, nuk jemi ne token tone…sa kalon Kakavijen, ndryshon çdo gje,” na thotë.
Ndërsa për grekët e Janinës, thotë se janë “njerëz te mire dhe te ndergjegjshem”. “Me ka ndihmuar djersa ime, jo greket, po nuk punove nuk te ndihmon njeri,” shton.
Por çfarë mendojnë vetë grekët këtu për shqiptarët. “Ka shqiptare te mire dhe shqiptare te keqinj,” na thotë një prej tyre, pa dashur të na thotë edhe emrin.
Ndërsa Thanasis Kucojanis, Iicili ka edhe shokë shqiptarë, na thotë se shqiptarët këtu janë plotësisht të integruar. “Jetojmë bashkë mirë dhe në paqe,” e përmbyll ai, opinionin për shqiptarët e Janinës, duke theksuar se “jemi të afërt, por jo të njëjtë” dhe se kemi “ndryshime kulturore”.
E mbyllim udhëtimin tonë në Janinë me greken e bukur lozonjare, siç thuhet në një nga serenatat tona korçare. E ka emrin Thalia Flimataqi dhe shoku i saj më i mirë është shqiptari Daniel. Na thotë se për të, nuk është përkatësia etnike ajo që i përcakton njerëzit dhe se do të martohej me një shqiptar. Kthehemi drejt Kakavijës, siç na tha Drita në Janinë, sa kalon Kakavijën, ndryshon çdo gjë!
/abcnews.al/
