Numri i rasteve të konfirmuara të lisë së majmunit, një virus i lidhur me linë që zakonisht është i kufizuar në Afrikë, po rritet, veçanërisht në Evropë dhe Amerikën e Veriut. Kjo ka bërë që Organizata Botërore e Shëndetësisë (OBSH) më 23 korrik të shpallë një emergjencë shëndetësore globale për shpërthimin.
Virusi, i cili është më pak vdekjeprurës se lija, zakonisht zgjat dy deri në katër javë dhe simptomat mund të shfaqen diku nga pesë deri në 21 ditë pas infektimit.
Megjithëse profesionistët e shëndetit në të gjithë globin theksojnë se rreziku për popullatën e përgjithshme është i ulët, është e rëndësishme të dini se si përhapet lija e majmunëve dhe çfarë mund të bëni për të mbrojtur veten nga infeksioni.
Si përhapet lija e majmunëve?
Në mënyrë tipike, lija e majmunit përhapet te njerëzit që kanë pasur kontakt me kafshë të infektuara. Kjo mund të jetë pas një kafshimi, gërvishtjeje ose konsumimi i mishit të kafshëve të paziera.
Lija e majmunit gjithashtu mund të përhapet nga njeriu te njeriu. Megjithëse kjo fillimisht mendohej si e rrallë, rritja e shpejtë dhe e pazakontë e fundit e infeksioneve jashtë Afrikës perëndimore dhe qendrore ka ngritur shqetësime.
Zakonisht përhapet ndërmjet njerëzve në tre mënyra: thithja e pikave të pështymës; duke prekur drejtpërdrejt një person të infektuar; dhe, më rrallë, përmes kontaktit indirekt, si për shembull përmes rrobave që kanë qenë në kontakt me lëngjet nga plagët.
Virusi në përgjithësi nuk konsiderohet si një infeksion seksualisht i transmetueshëm (IST) dhe nuk dihet të përhapet përmes spermës gjatë marrëdhënieve seksuale.
Megjithatë, OBSH thotë se lija e majmunëve aktualisht po përhapet kryesisht përmes kontaktit të zgjatur lëkurë me lëkurë që ndodh gjatë seksit.
Kjo do të thotë se ndërsa prezervativët mund të mbrojnë kundër shumicës së IST-ve, ata ka të ngjarë të mos mjaftojnë për të parandaluar transmetimin e lisë së majmunit.
Deri më tani, shumica e rasteve janë përhapur përmes seksit me një përqendrim të veçantë tek meshkujt që kryejnë marrëdhënie seksuale me meshkuj. Megjithatë, çdokush mund të jetë në rrezik infektimi.
“Rekomandimet e përkohshme” të OBSH-së
Pasi e shpalli shpërthimin e lisë së majmunëve një emergjencë ndërkombëtare të shëndetit publik, shefi i OBSH-së Tedros Adhanom Ghebreyesus dha rekomandime të përkohshme për reduktimin e rrezikut të përhapjes së virusit.
Këto përfshinin “zvogëlimin e numrit të partnerëve seksualë aty ku është e nevojshme” dhe masa mbrojtëse gjatë marrëdhënieve seksuale”.
OBSH gjithashtu i ka bërë thirrje botës që të “veprojnë së bashku në solidaritet” në lidhje me shpërndarjen e trajtimeve, testeve dhe vaksinave.
Si mund të mbroheni nga lija e majmunit?
Një nga mënyrat më të mira për t’u mbrojtur nga lija e majmunëve është vaksinimi.
Ndryshe nga vaksina COVID-19, aktualisht ekziston vetëm një kompani që prodhon një vaksinë të aprovuar kundër lisë së majmunit, kështu që furnizimet janë disi të kufizuara.
Kompania daneze e bioteknologjisë Bavarian Nordic prodhon vaksinën Imvanex dhe të hënën (25 korrik) Komisioni Evropian dha lejen që ajo të tregtohet si mbrojtje kundër virusit. Kjo pasoi rekomandimin e një jave më parë nga Agjencia Evropiane e Barnave (EMA).
Miratimi është i vlefshëm në të gjitha shtetet anëtare të Bashkimit Evropian, si dhe në Islandë, Lihtenshtajn dhe Norvegji, tha Bavaria Nordic në një deklaratë.
Përveç vaksinimit, ka një sërë masash të tjera paraprake që njerëzit mund të marrin për të ulur rrezikun e kapjes së lisë së majmunit.
“Konsideroni të kufizoni partnerët tuaj seksualë dhe ndërveprimet në këtë kohë. Ky mund të jetë një mesazh i vështirë, por të tregosh kujdes mund të të mbrojë ty dhe komunitetin tënd më të gjerë, “tha Kluge këtë javë.
Sipas Shërbimit Shëndetësor Kombëtar të Mbretërisë së Bashkuar dhe Qendrave për Kontrollin e Sëmundjeve të Shteteve të Bashkuara, masat më të mira paraprake janë:
- Larja e duarve me sapun dhe ujë rregullisht ose duke përdorur një dezinfektues duarsh me bazë alkooli.
- Flisni me partnerët seksualë për shëndetin e tyre seksual dhe çdo simptomë që mund të kenë.
- Jini të vetëdijshëm për simptomat e lisë së majmunit nëse jeni seksualisht aktiv, veçanërisht nëse keni partnerë të rinj seksualë.
- Mos kini kontakte të ngushta me njerëz që nuk janë mirë dhe mund të kenë li majmuni.
- Mos ndani shtratin ose peshqirët me njerëz që nuk janë mirë dhe mund të kenë linë e majmunit.
- Bëni një pushim nga seksi dhe kontaktet intime nëse keni simptoma të lisë së majmunëve derisa të vizitoheni nga një mjek dhe t’ju thuhet se nuk jeni më në rrezik për ta transmetuar atë.
- Përdorni pajisje mbrojtëse personale (PPE) kur kujdeseni për pacientët që janë të konfirmuar ose të infektuar me virusin e lisë së majmunit.
- Mos iu afroni kafshëve të egra ose endacakë, përfshirë kafshët e ngordhura, si dhe kafshët që nuk duken mirë.
- Mos hani ose prekni mishin e kafshëve të egra.
Çfarë duhet të bëni nëse ju kap lija e majmunit?
Nëse dyshoni se keni linë e majmunit, këshilla është që të testoheni në një institucion shëndetësor ose klinikë të shëndetit seksual, ku mund të kryhet një test PCR.
Simptomat fillestare të lisë së majmunit mund të përbëhen nga dhimbje koke, dhimbje muskujsh, ënjtje, dhimbje shpine dhe ethe.
Brenda një deri në pesë ditë pas infektimit, puçrra dhe skuqje zakonisht ndodhin në të gjithë trupin – në duar, fytyrë, këmbë, sy, gojë dhe organet gjenitale.
Nëse keni këto simptoma ose dyshoni se mund të keni marrë virusin, duhet të izoloheni nga kontakti fizik me të tjerët dhe të kërkoni menjëherë këshillën mjekësore.
Nëse keni marrë virusin, do t’ju kërkohet të izoloheni derisa të jeni shëruar, shkruan Euronews.
Individët që infektohen me linë e majmunit zakonisht shërohen brenda dy deri në katër javë. Simptomat mund të ngatërrohen me sëmundje të tjera – të tilla si herpesi, sifilizi ose lija e dhenve – kështu që është e rëndësishme të konfirmoni me një profesionist mjekësor sa më shpejt të jetë e mundur./Abcnews.al/
