Gazetari i “Abc News”, Endri Xhafo realizoi një intervistë me Kongresmenin Max Rose, me të cilin i diskutua në lidhje me zhvillimet e fundit në Shtetet e Bashkuara të Amerikës pas vdekjes së George Floyd nën gjunjët e policëve, pamje të cilat shkaktuan një reagim të fortë në të gjithë vendin.
Protestat u shpërndanë gjithandej duke shkaktuar një reagim të fortë gjithashtu edhe mbi djegiet dhe shkatërrimet që sollën protestuesit.
Guvernatori u shpreh se në SHBA janë duke u përballur me një padrejtësi racore të trashëguar dhe në realitetin e ditëve të sotme.
Ai theksoi se Presidenti i Shteteve të Bashkuara nuk duhet as ta kishte çuar ndër mend të evokonte “Insurrection Act”, e as duhet ta kishte çuar në mend të përdorte mjete federale ushtarake, mjete ligjzbatuese federale, për t’iu drejtuar manifestuesve paqësorë.
“Ajo që bëri në sheshin “La Fayette”, duke përdorur gaz lotsjellës dhe mjete të tjera force, për të larguar protestuesit që ai të bënte një foto, ishte e turpshme dhe e padenjë për Presidentin e Shteteve të Bashkuara”, vijoi ai.
Intervista e plotë
Endri Xhafo – Abc News: Në fillim të javës Presidenti Trump u tërhoq nga përdorimi i ushtrisë, përfshirë edhe National Guard, përshkak, siç tha ai, të kontrollit të plotë mbi protestat.
Por president të tjerë përpara tij e kanë përdorur ushtrinë në tokë amerikane në bazë të 1807 Insurrection Act. Përse kësaj here pati kaq shumë kundërshtime në SHBA për këtë çështje?
Max Rose – Së pari ju faleminderit shumë që më ftuat. Është vërtet një nder. Kam një komunitet shumë të gjallë shqiptarësh në zonën time elektorale, veçanërisht në State Island, komunitetin më të madh të shqiptarëve në Amerikë.
Ndaj ndjej shumë krenari e kënaqësi të jem sot me ju. Shikoni, kanë qenë momente shumë të ngjeshura dhe stresuese këto në Amerikë, veçanërisht në Nju Jork dhe në qendrat urbane në të gjithë vendin, ndërkohë që Amerika po kalon jo vetëm një krizë shëndetësore, por edhe një krizë shpirtërore.
Ndërkohë që ne përballemi me një padrejtësi racore të trashëguar dhe realitetin e ditëve të sotme.
Sipas mendimit tim Presidenti i Shteteve të Bashkuara nuk duhet as ta kishte çuar ndër mend të evokonte “Insurrection Act”, as duhet ta kishte çuar në mend të përdorte mjete federale ushtarake, mjete ligjzbatuese federale, për t’iu drejtuar manifestuesve paqësorë. Ajo që bëri në sheshin “La Fayette”, duke përdorur gaz lotsjellës dhe mjete të tjera force, për të larguar protestuesit që ai të bënte një foto, ishte e turpshme dhe e padenjë për Presidentin e Shteteve të Bashkuara.
Dhe po, është një gjë e mirë që po shkojmë përtej kësaj ideje, ndonëse qysh në fillim as duhet të kishim ardhur fare në atë pikë. Jeni i saktë që është evokuar në të kaluarën, edhe pse shumë rrallë, por vetëm me kërkesë të Guvernatorëve. Kjo nuk ndodhi as edhe një herë të vetme në këtë rast. Dhe unë besoj që ishte më shumë një çështje politike, sesa një çështje e sigurisë publike.
Endri Xhafo – Abc News: E kuptoj kongresmen, por protestat ishin ndonjëherë vërtet të dhunshme. Si duhet vepruar në këto raste?
Max Rose – Absolutisht. Më lejoni ta bëj këtë sa më të thjeshtë për ju dhe teleshikuesit tuaj: Unë besoj se në Amerikë qytetarët kanë një të drejtë të njohur nga Kushtetuta që të protestojnë paqësisht për të shprehur këndvshtimet e tyre, sipas amendamentit të parë të Kushtetutës.
Në fakt unë kam shërbyer në ushtri, – vazhdoj të shërbej në ushtri, – dhe jam betuar për Kushtetutën për t’i zbatuar këto të drejta dhe privilegje.
Thënë kjo, kam zero, dhe po e përsëris, zero kompasion, ndjeshmëri për plaçkitësit. Në asnjë lloj rrethane kjo nuk mund të ndodhë. Dhuna nuk duhet të tolerohet në asnjë mënyrë, trajtë apo formë. Dhe sipas meje, kur organet kompetente veprojnë ndaj atyre që bëjnë akte flagrante vandalizmi, ata thjesht janë duke bërë punën e tyre.
Endri Xhafo – Abc News: Është e qartë, faleminderit. Por a ndruheni ju se këto protesta, pra tubimet masive në SHBA mund të ndikojnë në përhapjen e coronavirusit që është ende i pranishëm te ju? Ju vetë, siç i thatë Nju Jork Timesit, bëtë “pjesën tuaj të vogël” për luftuar pandeminë në State Island, kur Kongresi ishte i mbyllur.
Max Rose – 100% jam i shqetësuar. 100% ! Coronavirusi nuk është se iku. Vetëm pse po merr pjesë në një protestë, kjo nuk të bën imun ndaj virusit. Shëndeti publik duhet të jetë prioriteti numër një.
Po unë nuk mendoj se do të ishte e mundur që ne t’i ndalonim këto manifestime; vullneti i njerëzve ishte jashtëzakonisht i fortë. Por, thënë kjo, duhet të vazhdojmë në atë linjë që po flasim prej muajsh, që është zgjerimi i njësive të kujdesit shëndetësor, që spitalet tona të mosmbingarkohen në rastin e një vale të dytë; rritjen e numrit të testeve në dispozicion të qytetarëve, megjithëse duhet të tranzitojmë drejt një formë më inovative, për të testuar një numër të madh njerëzish në të njëjtën kohë.
Duke vazhduar të investojmë miliarda e miliarda dollarë në gjetjen e një vaksine, po aq sa edhe trajtimeve virale. Për sa kohë do t’i bëjmë këto, si edhe për sa kohë do të sigurohemi që askujt të mos i mungojë një maskë dhe mjete të tjera të nevojshme të mbrojtjes personale, atëherë ne do ta luftojmë si dhe sa duhet këtë virus.
Dhe e fundit, të mos harrojmë se ky virus nuk prek kudo njësoj. Ka një efekt të shpërpjestuar te të moshuarit, ka një efekt një efekt të shpërpjestuar tek ata me sëmundje bashkëshoqëruese dhe një efekt të shpërpjestuar te komunitetet me ngjyrë të lëna pas dore, shpesh ata që jetojnë në banesa sociale, apo në azile. Duhet të shënjestrojmë këto shtresa demografike me burime të mjaftueshme, në mënyrë që të shpëtojmë jetë.
Endri Xhafo – Abc News: Rikthehemi te arsyeja e protestave, vrasja e afrikano-amerikanit George Floyd nga policia në Mineapolis. Si një anëtar i komisionit parlamentar për çështjet e sigurisë së brendshme, a keni ju një shpjegim pse dhuna policore në SHBA është më e lartë se në çdo vend tjetër demokratik?
Max Rose – Në fillim më lejoni të them në lidhje me vrasje e zotit Floyd, se dhimbja ka pushtuar zemrat tona, shpirtrat tanë.
Dhe akoma nuk arrij ta imagjinoj ankthin e afrikano-amerikanëve nga imazhet e rënda të shfaqura sërish në Amerikën e sotme, të një realiteti të vazhdueshëm të padrejtësive raciale.
Në momentin që ai oficer policie bëri atë që bëri, në mendjen time ai rreshti së qeni polic dhe vuri në rrezik të gjithë funksionarët e tjerë të zbatimit të ligjit në Amerikë, ku pjesa më e madhe janë njerëz të mirë. Nuk më vjen keq për të, mendoj se ai duhet të kalbet në burg.
Por neve na duhet ta zgjidhim këtë çështje me nisma të guximshme ligjore, njëherazi afatshkurtra dhe afatgjata. Sigurisht na duhet të rimendojmë rolin e policit në Amerikë, që të mund të vazhdojmë të rifitojmë besimin mes komuniteteve me ngjyrë të lëna pas dore dhe funksionarëve të zbatimit të ligjit. Ne duhet të bëjmë që forca të jetë opsioni i fundit në Amerikë.
Të bëjmë që oficerë kriminelë policie të mos riciklohen më. Po ashtu, në afatgjatë, na duhet t’i japim zgjidhje padrejtësive racial, të cilat i shohim te pabarazitë dramatike në strehim, pabarazitë dramatike në ekonomi dhe çështjet sociale, në krijimin e pasurisë, në jetëgjatësinë e popullsisë.
Vazhdoj të kem besim se ky është vendi më i madh në historinë e botës dhe ne do ta kapërcejmë këtë krizë shpirtërore, do të bëjmë që çdokush të ketë mundësi të barabarta në këtë vend, pavarsisht ngjyrës së lëkurës.
Endri Xhafo – Abc News: Gjatë protestave pamë të arrestohen gjatë raportimit direkt gazetarë, apo të goditen me plumba gome, apo me granda verbuese. Në një numër incidentesh gazetarët u lënduan, u ngacmuan apo u arrestuan edhe pasi u indentifikuan si gazetarë. A është kjo një dhunim i të drejtës kushtutese dhe rregullave të vendosura prej kohësh që rregullojnë marrëdhëniet në terren mes medias dhe zyrtarëve të zbatimit të ligjit në SHBA?
Max Rose – Po, është! Absolutisht! Liria e shtypit një nga shtyllat kryesore të demokracisë amerikane dhe duhet mbrojtur me çdo kusht. Është kritike që të garantosh që demokracia më jetëgjatë dhe më e qëndrueshme në botë të vazhdojë të rezistojë, të mbijetojë dhe të rritet.
Endri Xhafo – Abc News: Kur shohim skena të tilla në vetë SHBA, a mundet pas kësaj që diplomatët amerikanë të flasin për lirinë e medias në vende me demokraci të brishtë si Shqipëria?
Max Rose – Më lër të them këtë për lirinë e shtypit dhe Amerika ka një shembull, që nën qeverisjen Trump mendoj se humbi: Amerika për shumë kohë, jo gjithmonë në mënyrë perfekte, është përpjekur të përmbushë këtë premtim dhe jo të veprojë sikur e ka përmbushur këtë premtim.
Amerika është shembulli perfekt se çfarë përfitimesh mund të sjellë në shoqëri liria e fjalës dhe liria e shtypit. Dhe tashmë e kam parë mes shqiptaro-amerikanëve dhe diasporës, si edhe përmes shprehjes globale të kësaj ndjenje, tek e cila duhet të gjejmë shumë krenari dhe të cilën nuk mund ta marrim për të mirëqenë. Ne duhet të vazhdojmë të luftojmë për të dhe ta mbrojmë.
Endri Xhafo – Abc News: Kongresmen Rose, në biografinë tuaj shkruhet se ju jeni një “veteran krenar i ushtrisë amerikane”, që keni fituar një disa nderime, si Bronze Star, Purple Heart, dhe Combat Infantry Badge”, jeni i kualifikuar si “Ranger” dhe vazhdoni të shërbeni në Gardën Kombëtare.
Si ndiheni kur ushtarakë të lartë si gjenerali Mark Esper, aktualisht sekretar i Mbrojtjes, gjenerali Mark Milley, shef i shtabit të përgjithshëm të ushtrive, gjenerali James Mattis, ish-sekretar i mbrojtjes, Mike Mullen, një admiral në pensioni Marinës, që ishte këshilltari kryesor ushtarak i presidentëve George W. Bush dhe Barack Obama, gjenerali Colin Powell, që u shërbeu dy presidentëve, George Bush dhe George W. Bush, dhe ishte i pari afrikano-amerikan këshilltar për sigurinë kombëtare, shef i shtabit të përgjithshëm të ushtrive dhe sekretar i shtetit, pra, si ndiheni kur këta kundërshtojnë apo kritikojnë fuqishëm në publik komandantin tuaj të përgjithshëm të forcave të armatosura?
Max Rose – Më lër ta ndaj këtë në disa çështje: E para është politike. Shikoni, ushtarakë në pension dhe politikanë të lartë të nderuar, si gjenerali/sekretari Poëell, kërkojnë që të shprehin preferencat e tyre politike dhe kjo është absolutisht e drejta e tyre për ta bërë këtë, kur thotë që “unë nuk shoh se si mund të votoj këtë president”, kjo është një çështje politike.
Megjithëse çështja që ju prekni dhe shënjestroni është fakti që për breza të tërë amerikanësh, për shekuj – kemi pasur një traditë gjeneralësh, zyrtarësh ushtarakë, qofshin këta edhe në pension, që janë të përfshirë gjerësisht në politikë.
Por kur shërben me dekada në ushtri ti asnjëherë nuk zhvishesh plotësisht nga uniforma. Prandaj shumë nga këta zyrtarë, si gjenerali Mullen, si edhe shumë të tjerë, kanë një prag të lartë vlerësimi kur kërkojnë të hyjnë në lëmin e politikës dhe të kritikojnë komandantin e përgjithshëm të forcave të armatosura, edhe pse e bëjnë këtë nga pozicioni komod i të qenit në pension.
Dhe ne nuk mund ta marrim këtë lehtësisht. Nuk mund ta marrim lehtësisht, sidomos kur zyrtarë si këta, pasi kanë shërbyer për dekada duke mos u udhëhequr nga politika dhe kanë bërë betimin më të lartë të mundshëm jo ndaj politikës por ndaj kushtetutës, bëjnë një hap përpara duke thënë “mjaft më, kjo është e papranueshme”.
Dhe, edhe unë, e ndaj këtë ndjesi me ta. Kur mendon që mund të ndërpresësh një protestë paqësore vetëm për të bërë një foto, kjo është e papranueshme. Dhe unë e mirëpres kritikën e tyre dhe e konsideroj një akt të madh patriotizmi.
Endri Xhafo – Abc News: Vetëm edhe një moment te sekretari Powell, i cili tha se nuk do të votojë për presidentin Trump dhe ky është një qëndrim politik, ju e thatë këtë. Por a është kjo e mira apo e keqe për demokratët ? Si e perceptojnë demokratët këtë angazhim për të votuar për Joe Biden? A e dini pse ju pyes për këtë? Në 2016 ai votoi për zonjën Clinton dhe ajo nuk fitoi zgjedhjet.
Max Rose – Miku im, m’i more fjalët nga goja. Nëse më kërkon analizën time politike këtu, më lejo ta jap.
Dakord? Partia demokratike ka tendencën të jetë elitare dhe arrogante, por ne nuk mund t’ia lejojmë vetes të marrim angazhimin e Poëellit dhe të themi, “ej, shiko, ne do të fitojmë”. Se kështu bëmë në 2016.
Megjithë respektin për gjeneralin Poëell, çështja kritike është që opinioni i tij për mua është dytësor. Opinionet që kam për zemër janë ato të amerikanëve që punojnë fort përditë, kokëulur edhe kur sistemi është kujdesur shumë më tepër për të pasurit dhe të begatët. Ky është opinioni që më intereson!
Sekretari Powell, gjenerali Powell, ka vënë jetën e tij në shërbim dhe për këtë meriton të nderohet, por opinioni i tij mbetet dytësor për mua.
Endri Xhafo – Abc News: Pyetje e fundit për këtë çështje: Nuk mendoni se kjo mund t’ju prishë reputacionin meqë sekretari Powell – dhe Presidenti Trump ia kujtoi këtë episod, – është dikush që nuk i tha botës të vërtetën në Këshillin e Sigurimit të OKB-së për armët e Sadam Huseinit?
Max Rose – Shikoni, ne përfundimisht nuk duhet të harrojmë, edhe kur mirëpresim dhe inkurajojmë njerëz që të vënë atdheun mbi partinë e vet politike, se kjo nuk ua pastron të kaluarën.
Mendoj se pushtimi i Irakut, bazuar mbi pretendime të padrejta, duke vënë në rrezik qindra mijëra ushtarë, duke krijuar një destabilizim global të panevojshëm dhe gjithashtu vdekjen e panevojshme të mijëra njerëzve, si edhe çoi në rritjen e mëtejshme të terrorizmit xhihadist global, ky ishte padyshim gabimi më skandaloz i politikës së jashtme në njëqind vitet e fundit. Dhe kjo nuk duhet harruar, në asnjë rrethanë.
Endri Xhafo – Abc News: Po lexoja këto ditë që nëse angazhimi i votuesve afrikano-amerikanë do të jetë si në 2012, Joe Biden do të fitojë bindshëm në nëntor. Mirëpo në 2016, edhe pse Hillary Clinton fitoi votën popullore, dhe ju e dini më miërë se unë që fitorja e kolegjit elektoral nga Presidenti Trump u luajt në më pak se më pak 80 mijë vota në vetëm tre shtete, të ashquajturit sëings states. A jam korrekt ?
Max Rose – Analiza juaj miku im është 100% korrekte.
Endri Xhafo – Abc News: Në cilat shtete mendoni se do të vendimtare gara sivjet?
Max Rose – Eshtë një realitet interesant i politikës amerikane, fakti që zgjedhjet presidenciale nuk janë zgjedhje kombëtare për shkak të realitetit të kolegjit zgjedhor. Këto zgjedhje presidenciale do të luhen në më pak se 10 shtete, Ëisconsin, Michigan, Pensilvania, Florida, Ioha, Minnesota, New Hapshir, Arizona, North Carolina dhe ndoshta në disa të tjera. Ky është realiteti i sistemit tonë.
Thënë kjo unë akoma e besoj thellë në shpirt se qytetarët amerikanë nuk janë militantë të asnjë partie politike. Kjo sigurisht vlen edhe për komunitetin shqiptar në zonën time elektorale.
Ata nuk kanë një lidhje besnike me partinë politike, por e kanë me familjet e tyre, me vlerat e tyre, dhe për këtë duhet të flasim me vizion, qartësi dhe qëllim se si të ndërtojmë shtresën e mesme amerikane, të bëjmë të mundur që çdokush këtu në Amerikë, nëse fokusohet dhe punon fort, do të mund t’ia dalë.
Endri Xhafo – Abc News: Pyetja e fundit kongresman Rose, ju më thatë në fillim të kësaj interviste se ju i njihni mirë shqiptarët. A e dini ju se lobi shqiptaro-amerikan i ka kërkuar presidentit Trump të shkarkojë ambasadorin Richard Grenell si i dërguar i posaçëm për dialogun Kosovë-Serbi. A keni ndonjë koment për këtë? A mendoni se Presidentit Trump i duhet një marrëveshje historike në Ballkan për ta përdorur për zgjedhjet e ardhshme?
Max Rose: Shikoni, mendoj trajtimi i marrëdhënieve dhe dinamikës mes Kosovës dhe Serbisë nga ambasadori Grenell është realisht e turpshme.
Pavarësia e Kosovës duhet pikësëpari të pranohet në mënyrë unanime dhe universale nga komuniteti ndërkombëtar, përfshirë edhe Serbinë, dhe popullsia shqiptare në Kosovë sigurisht që duhet mbrojtur.
Mënyra sesi kanë tentuar të braktisin një nga aleatët më të mëdhenj të Amerikës, një vend ku Amerika ka shumë më tepër mbeshtetje se në çdo shtet tjeter, dhe lënia në dorë të dikujt, një autoritarist si Grenell që nuk krijon besueshmëri, nuk ka qenë veprim i zgjuar dhe unë mendoj që është e qortueshme.
Endri Xhafo – Abc News: Ju faleminderit për kohën tuaj kongresmen.
Max Rose – Ju faleminderit juve. /abcnews.al
