Objektivat për të rikthyer rënien e biodiversitetit deri në vitin 2030 mund të mos realizohen nëse nuk ndërmerren veprime urgjente, sipas një raporti të ri.
Ky synim ishte një pjesë kyçe e samitit global të OKB-së për biodiversitetin e mbajtur në dhjetor 2022.
Gati një e treta e të gjitha specieve të monitoruara janë aktualisht të rrezikuara për shkak të aktiviteteve njerëzore.
Çfarë është biodiversiteti dhe pse është i rëndësishëm?
Biodiversiteti është shumëllojshmëria e gjithë jetës në Tokë, kafshë, bimë, kërpudha dhe mikroorganizma si bakteret.
Kafshët dhe bimët u ofrojnë njerëzve gjithçka të nevojshme për mbijetesë, duke përfshirë ujin e freskët, ushqimin dhe ilaçet.
Megjithatë, njerëzit nuk mund t’i marrin këto përfitime nga speciet individuale, një shumëllojshmëri e pasur kafshësh dhe bimësh duhet të punojnë së bashku.
Bimët janë gjithashtu shumë të rëndësishme për përmirësimin e mjedisit fizik: pastrimi i ajrit, kufizimi i rritjes së temperaturave dhe sigurimi i mbrojtjes kundër ndryshimeve klimatike.
Kënetat e mangrove dhe shkëmbinjtë koralorë mund të veprojnë si pengesë ndaj erozionit nga rritja e nivelit të detit.
Sa lloje janë në rrezik të zhdukjes?
Është normale që speciet të evoluojnë dhe të zhduken me kalimin e kohës, 98% e të gjitha specieve që kanë jetuar ndonjëherë janë zhdukur.
Sidoqoftë, zhdukja e specieve tani po ndodh midis 100 dhe 1000 herë më shpejt sesa e prisnin shkencëtarët.
Si rezultat, shumë shkencëtarë paralajmërojnë se njerëzit mund të shkaktojnë “zhdukjen e gjashtë masive” në Tokë.
Bashkimi Ndërkombëtar për Ruajtjen e Natyrës (IUCN) ka mbajtur një “listë të kuqe” të specieve të kërcënuara që nga viti 1964. Më shumë se 150,000 specie janë vlerësuar dhe 28% konsiderohen të kërcënuara me zhdukje.
Organi i biodiversitetit i OKB-së, i njohur si IPBES, vlerëson se të paktën një milion specie bimore dhe shtazore janë në rrezik të zhdukjes.
Por kërcënimi i zhdukjes ndryshon jashtëzakonisht shumë. Për shembull, vlerësohet se 40% e amfibëve janë në rrezik dhe 14% e shpendëve.
Përveç kësaj, për disa grupe si insektet dhe kërpudha, nuk janë vlerësuar specie të mjaftueshme për të vlerësuar me saktësi rrezikun.
Cilat janë kërcënimet më të mëdha për biodiversitetin?
Në raportin e tij më të fundit, IPBES theksoi dëmet janë shkaktuar nga korrja, prerja e pyjeve, gjuetia dhe peshkimi i tepërt.
Midis 2001 dhe 2021 bota humbi 437 milion hektarë mbulesë pemësh 16% e të cilave ishte pyll primar. Shkatërrimi i pyjeve të pjekura, të cilave u janë dashur qindra, nëse jo mijëra, vjet për t’u zhvilluar, mund të ketë një ndikim shumë serioz në biodiversitetin.
Humbja e biodiversitetit po ndodh në mbarë botën, sipas WWF .
Humbjet e fundit kanë qenë më të larta në Amerikën Latine dhe Karaibe, ku popullsia e kafshëve ka rënë me 94% që nga viti 1970, kryesisht për shkak të shkatërrimit të habitatit dhe mbishfrytëzimit.
Shkalla e ndryshimit të klimës është gjithashtu gjithnjë e më e vështirë për t’u përballuar me kafshët dhe bimët, paralajmëron OKB.
Çfarë kanë rënë dakord të bëjnë vendet për të trajtuar këtë çështje?
Në samitin COP15 të OKB-së për biodiversitetin në dhjetor 2022, vendet arritën një marrëveshje “historike” për të mbrojtur 30% të tokës dhe deteve të Tokës deri në vitin 2030.
Marrëveshja e njohur zyrtarisht si Korniza Globale e Biodiversitetit Kunming-Montreal synon të “ndalojë dhe të ndryshojë” rënien e biodiversitetit deri në vitin 2030 dhe që njerëzit të jetojnë “në harmoni me natyrënn”deri në vitin 2050 për të ofruar” përfitime thelbësore për të gjithë njerëzit”.
Marrëveshja ka katër qëllime kryesore:
- Rritja e ruajtjes së ekosistemeve dhe specieve
- Burimet e përdorura në mënyrë sa më të qëndrueshme
- Ndarje më të barabartë të burimeve natyrore
- Rritja e mbështetjes financiare për mbrojtjen e biodiversitetit
Ekzistojnë 23 objektiva më specifikë për vitin 2030, duke përfshirë mekanizmat për të financuar mjaftueshëm projektet e ruajtjes. Qeveritë dhe organizatat private janë zotuar të japin të paktën 200 miliardë dollarë në vit deri në vitin 2030.
Si pjesë e kësaj, vendet më të pasura do të rrisin sasinë e parave që u japin vendeve më të varfra për projektet e biodiversitetit në 30 miliardë dollarë në vit deri në vitin 2030.
Edhe pse kuadri i vitit 2022 nuk ishte ligjërisht i detyrueshëm, nënshkruesit u angazhuan të demonstrojnë përparim drejt përmbushjes së objektivave të biodiversitetit.
A mund të realizohet marrëveshja e OKB-së?
Një studim sugjeron se objektivat e vitit 2030 tashmë mund të jenë jashtë mundësive, sepse efektet e ndryshimit të klimës dhe humbjes së habitatit në popullatat e kafshëve janë nënvlerësuar.
Shkencëtarët analizuan më shumë se 600 lloje të ndryshme zogjsh dhe gjitarësh.
Ata zbuluan se puna e mëparshme e modelimit kishte injoruar kryesisht vonesat kohore përpara se të shiheshin efektet.
Kjo do të thotë se humbja e biodiversitetit mund të jetë më e avancuar sesa mendohej më parë, dhe raporti thekson nevojën për veprim urgjent.
